Diagnostyka funkcjonalna – wykłady dr Anna Skrzek - Wersja do druku +- Forum Fizjoterapeuty (https://forum.fizjoterapeuty.pl) +-- Dział: Notatki z fizjoterapii (https://forum.fizjoterapeuty.pl/forumdisplay.php?fid=28) +--- Dział: Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu (AWF) (https://forum.fizjoterapeuty.pl/forumdisplay.php?fid=30) +---- Dział: Diagnostyka funkcjonalna (https://forum.fizjoterapeuty.pl/forumdisplay.php?fid=32) +---- Wątek: Diagnostyka funkcjonalna – wykłady dr Anna Skrzek (/showthread.php?tid=8)

Diagnostyka funkcjonalna – wykłady dr Anna Skrzek - Dani - 05-03-2017 Badania pacjenta dla potrzeb fizjoterapii Zadania przeprowadzanych badań: umożliwienie wczesnej i pełnej diagnozy ułatwienie ustalenia programu rehabilitacji chorej osoby oraz dobór ćwiczeń i innych środków na poszczególnych jej etapach ułatwienie wnoszenia do programu rehabilitacji zmian zależnych od zmieniającego się stanu chorego ułatwienie oceny wyników rehabilitacji Badania kliniczne: badanie podmiotowe (wywiad) badanie przedmiotowe badania dodatkowe (funkcjonalne, czynnościowe) Wywiad: wiek, płeć, zawód, przebyte urazy i choroby, obecne choroby przebyte choroby i objawy w zakresie innych narządów, dotychczasowe leczenie dolegliwości bólowe rodzina chorego Badanie przedmiotowe (z punktu widzenia biomechanicznego): statyczne (ogólne, miejscowe) dynamiczne (ogólne, miejscowe) Statyczne badania ogólne: Ocena budowy ciała:  Typologia Kretschmera: typ asteniczny typ atletyczny typ pykniczny Typologia Sheldona: endomorficzny mezomorficzny ektomorficzny Otyłość – nadmierne gromadzenie tłuszczu w ustroju. Powszechnie stosowanym sposobem określania stopnia nadwagi jest wyznaczenie wskaźnika masy ciała (BMI – Body Mass Index) tzw. wskaźnik Quateleta (?) Wartości BMI (WHO 1995) normalny BMI 18,5-24,9 nadwaga BMI 25 – 29,9 otyłość Istopnia 30-34,9 otyłoś II stopnia 35 – 39,9 otyłość III stopnia powyżej 40 W anatomicznej klasyfikacji otyłości wyróżniamy antropometryczny typ otyłości określany na podstawie wskaźnika WHR (wyznaczany on jest ze stosunku talii do bioder). otyłość gynoidalna (pośladkowo-udowa) WHR <0,8 (K), WHR <1,0 (M) otyłość wisceralna (brzuszna) BMI WHR pomiar grubości fałdów skórno-tłuszczowych pomiar składu ciała metodą np.bioimpadanacji badanie w płaszczyźnie czołowej/strzałkowej Statyczne badanie ogólne (cd.) Ocena budowy ciała w płaszczyźnie strzałkowej:  Typy postawy (typologia Wolańskiego, modyfikacja Zeyland Malawka) typ kifotyczny (K) typ lordotyczny(L) typ równoważny ® Skoliozy – zmiany anatomopatologiczne  w 3 płaszczyznach początkowo pierwotne przodowygięcie (lordoskolioza) potem przekształca się w tyłowygięcie (kifoskolioza) Podział skolioz wg Cobba I – 0-30º II – 31-60º III – 61 - 90º IV powyżej 90º skolioza pierwotnie piersiowa (SPP) skolioza pierwotnie piersiowo-lędźwiowa RTG!!! System komputerowej analizy postawy ciała techniką masy projekcyjnej (metoda fotogrametryczna), zjawisko Moire’a. Cele tego badania: ocena pomiar dokumentacja obiektywizacja przesiew Przebieg badania: zaznaczenie punktów orientacyjnych na ciele pacjenta) Statyczne badanie miejscowe: koślawość/szpotawość kolan ustawienie stopy i jej wysklepienie (stopa końska/szpotawa, piętowa, koślawa) pomiary liniowe, orientacyjne, długości względne/bezwzględne, obwody Dynamiczne badanie ogólne: Badanie chodu:  Parametry chodu: szybkość chodu (droga w jednostce czasu 1,5 – 2,0 m/s) długość kroku – długość między tymi samymi punktami anatomicznymi stóp długość kroczenia miarowość szerokość kroku – odległość między stopami Cechy chodu:  cykliczność naprzemiennostronnych ruchów kkg i kkd  symetria jw fazowość rytmiczność(odpowiedni stosunek czasu trwania poszczególnych faz) Metody badania chodu: starsze: obserwacja(determinanty chodu), cyklografia, metoda kinematograficzna, pomiar nacisku stóp na podłoże – chodniki tensometryczne obecne: automatyczna analiza chodu w ujęciu trójpłaszczyznowym np. Viacom lub BTS), rejestracja ruchów ciała (kątowe ustawienia), reakcje podłoża (pomiar nacisku stóp na podłoże), badanie EMG(analiza czynności mm podczas chodu) Dynamiczne badania miejscowe: badanie zakresów ruchomości ocena orientacyjna czynna i bierna ruchomość Pomiary siły mm w warunkach statycznych (test Lovetta) Pomiary dynamometryczne: siła maksymalna, czas uzyskania siły maksymalnej, czas utrzymania siły maksymalnej Pomiar siły mm w warunkach dynamicznych (Biodex) Diagnostyka funkcjonalna dla potrzeb fizjoterapii:  - sposób podejścia do wyników rutynowych badań np.różnica w długoścciach względnych i bezwzględnych  - rola agonistów w przykurczu przywiedzeniowym st.biodrowego )przywodziciele czy mm gęsiej stopki?)  - ograniczenie wyprostu stawu skokowo-goleniowego(gastrocnemius czy soleus?) Próby i testy określające stan czynnościowy czy stopień dysfunkcji Skala oceny bólu:  - słowne od 0 do 5 (odpowiednie cechy natężenia bólu, np.słaby, silny, nie do wytrzymania)  - numeryczne (ciąg liczb 0-10, gdzie 0=brak bólu, 10=ból nie do wytrzymania)  - wzrokowo-analogowe (wskazuje  miejsce na odcinku 10 cm mające w wobrażeniu przedstawić natężenie bólu) Ocena kliniczna – badanie ogólne czynnościowe  - technika badania narządu ruchu (badanie ruchu w stawach, pomiary dł kkg i kkd, metody oceny siły mm, ocena chodu-cechy chodu patologicznego, ocena bólu, ocena ubytków sprawności fizycznej) badanie  kliniczne układu krążenia. Badanie i ocena przepływu krwi żylnej (Doppler), fotopletyzmografia. Badanie wydolnościowe układu krążenia (EKG wysiłkowe)  - testy wysiłkowe  - bezpieczne zakresy intensywności podczas wykonywania wysiłków fizycznych  - sprawność mięśnia sercowego podczas wykonywania wysiłków fizycznych o różnej intensywności badanie fizykalne ocena sprawności układu obwodowego ocena wydolności układu krążenia 3. Badanie układu oddechowego podczas wysiłku, badanie wykonuje się za pomocą prób wysiłkowych z użyciem ergometru rowerowego lub bieżni ruchomej równowaga kwasowo-zasadowa spirometria, aparat Flowscreen 4. Ocena układu nerwowego – elektrodiagnostyka EMG. Wykrycie niedowładów. Badanie elektrycznej pobudliwości mięśnia pozwala zróżnicować poziomy uszkodzenia mięśni. Miernik skuteczności usprawniania. Do nauki rozluźniania „biofeedback” 5. Badanie układu równowagi  - posturograf 6. Badanie psychofizjologiczne – pomiar czasu reakcji z użyciem testów: reakcja antycypacji, prosta i złożona, wyboru 7. Badania dodatkowe: laboratoryjne radiologiczne przeglądowe kontrastowe (np angiografia) warstwowe(tomograficzne) densytometryczne rezonans magnetyczny badanie ultrasonograficzne 8.  Badania funkcjonalne – realne możliwości ruchowe pacjenta Ocena wydolności fizycznej (testy): analityczne (gibkość, zwinność, skoczność itp.) syntetyczne (kompleksowa czynność): skale oceniające stan funkcjonalny, skale oceniające jakość życia Ocena wydolności fizycznej: tolerancji wysiłkowej np.badanie wydolności tlenowej lub beztlenowej STAN FUNKCJONALNY PACJENTÓW TESTY  FUNKCJONALNE Standardowe metody badania, które ułatwiają ocenę zaburzeń funkcjonalnych narządu ruchu. Wzbogacenie badań rutynowych o próby i testy funkcjonalne pomocne w: precyzowaniu rozpoznania określenie stanu czynnościowego określenie stopnia dysfunkcji prognozowaniu rehabilitacji  ocenie wyników rehabilitacji Przyczyny dolegliwości bólowych kręgosłupa: 1. dolegliwości bez cech ucisku korzeniowego zwane rzekomokorzeniowymi: przyczyny mięśniowe(przykurcz mięśniowy, wzmożone napięcie) przyczyny stawowe (tzw.zablokowanie czynnościowe stawu) przyczyny więzadłowe (wzmożone napięcie) podrażnienie ww.krzyżowo-lędźwiowych 2. dolegliwości będące skutkiem ucisku korzeniowego zwane korzeniowymi spowodowane przyczynami morfologicznymi DIAGNOSTYKA FUNKCJONALNA (dla potrzeb fizjoterapii) Sposób podejścia do wyników rutynowych badań np.: 1. Różnica w długościach bezwzględnych i względnych  2. Rola agonistów (przywodziciele czy mm.gęsiej stopki ?) w przykurczu przywiedzeniowym stawu biodrowego 3.Ograniczenie wyprostu stawu skokowo-goleniowego (gastrocnemius czy soleus)  Próby i testy określające stan czynnościowy czy stopień dysfunkcji (na ćwiczeniach) KONFLIKTY KORZENIOWE - skomplikowane badanie Dodatni objaw Lasegue’a: ból przy unoszeniu prostej w kolanie kd – to podrażnienie korzonków zmierzających do nerwu kulszowego (20° ciężki, 50° znaczny, 70° być może inna przyczyna); dla zróżnicowania test Bragarda lub izometryczne z oporem prostowanie stawu biodrowego Bolesne punkty uciskowe: wzdłuż przebiegu n.kulszowego ból głęboki Objawy reflektoryczne: zgrubienie fałdu skórnego drżenia mm Gra ślizgu stawowego: Efekty leczenia manualnego: prawidłowa brak (czasem pogorszenie) zablokowana korzystne Objaw szczytowy - ból promieniujący do kończyny górnej w następstwie stenozy otworu międzykręgowego Prowokacyjny test bólowy „slump test” – test napięciowy dla opony twardej Podrażnienie lub zaburzenie przesuwalności opony twardej: pozytywny objaw Lhermitte’a świadczy o ”małych uszkodzeniach rdzeniowych” Zespół cieśni nadgarstka – neuropatia uciskowa kg – przyczyna jest zaburzenie miedzy objętościa nerwu pośrodkowego a pojemnością kanału nadgarstka.  Skutki: niedokrwienie nerwu obrzęki i wtórny ucisk zbliznowacenie wewnatrznerwowe dysfunkcja nerwu Badania: - elektromiograficzne sa standardową metodą - test Tinnela - Phalena - odwrócony test Phalena - manualny test uciskowy Durcana - test prowokacyjny Objaw Derbolowskiego - jest wyrazem funkcjonalnego skręcenia miednicy – „rzekoma” nierówność kkd w trakcie przejścia do siadu prostego Objaw Trendelenburga i Duchenna - Opadanie miednicy w jednonożnym staniu po stronie nogi wolnej na skutek utraty podparcia dźwigni lub jej niezrównoważenia Testy prowokacyjne dla stawów krzyżowo-biodrowych „Kompresyjny” i „dystrakcyjny”: przeciążenie stawów krzyżowo-biodrowych oraz więzadeł Test Patricka - ograniczenie odwodzenia wraz z reakcją bólową – koksalgia lub sakralgia Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego ACL  Uszkodzenie więzadła krzyżowego tylnego PCL Objaw szufladkowy przedni i tylny - bierne przesunięcie zgiętego podudzia względem uda : przedni (więzadło krzyżowe przednie) tylny (więzadło krzyżowe tylne) Test łąkotkowy wg Böhlera Reakcja bólowa –konflikt łąkotkowy Reakcja bólowa – entezopatia Test ścienny - ograniczenie ruchomości w obrębie stawów ramienno – barkowych Objaw – mechanizm Puttiego Kompensacja niedomogi antygrawitacyjnej mięśni kończyn dolnych INNE PRZYKŁADOWE OBJAWY I TESTY Test Schobera (zakres zginania kręgosłupa lędźwiowego : pomiędzy L5 i 10 cm powyżej) Test Thomasa (przykurczu zgięciowego stawu biodrowego: zgięcie zdrowego powoduje zgięcie chorego) Test dysplazji Ortolaniego (przeskakiwania w biodrze w trakcie odwodzenia zgiętego stawu) Podstawowe problemy masażu: jakie części masować w jakim celu uzasadnienie celowości masażu Wywiad: Poszukiwanie przyczyny dolegliwości objawy podmiotowe – co boli zmiany w funkcjonowaniu narządów wewnętrznych zaburzenia w trofice przebyte w przeszłości zdarzenia mogące doprowadzać   do zaburzenia rozkładu napięcia tkanek. Ocena wzrokowa: zmiany w barwie i budowie skóry Ocena palpacyjna: czy węzły chłonne są powiększone – stan zapalny ocena reaktywności układu nerwowego – intensywność masażu Ustalenie na podstawie zgromadzonych informacji: jakie narządy układu ruchu wykazują zwiększone napięcie i jaka między nimi jest zależność strukturalna  na ile układ naczyniowy i obwodowy układ nerwowy jest zaangażowany w występujących zmianach przyczyny dolegliwości łańcuch przyczynowo – skutkowego TESTY  FUNKCJONALNE - TESTY JAKOŚCI  ŻYCIA Pewne aspekty zdrowia nie dadzą się ująć parametrami fizjologicznymi czy biochemicznymi. Chodzi tu m.in. o zdolność do normalnego funkcjonowania w domu, w rodzinie, w pracy, w społeczeństwie bycie wolnym od bólu, innych dolegliwości fizycznych i psychicznych oraz od problemów natury socjalnej i finansowej związanych z chorobą i jej leczeniem. Czasami wnioski wyciągane na podstawie obserwacji różnych aspektów stanu zdrowia nie pokrywają się, a nawet są ze sobą sprzeczne. Przykładem niech będzie przedłużenie życia dzięki chemioterapii związane ze znacznym zwiększeniem dolegliwości (nudności, wymioty, biegunka, utrata włosów itd.).  Wyodrębnienie tych subiektywnych aspektów zdrowia fizycznego i psychicznego (w przeciwieństwie do koncentrowania się na biochemicznych i fizjologicznych aspektach choroby) doprowadziło do powstania terminu "jakość życia" (quality of life - QoL).  Ponieważ jakość życia zależy od wielu czynników (także takich jak sytuacja finansowa, satysfakcja z pracy, życie rodzinne itd.), pracujących w służbie zdrowia interesuje głównie jakość życia związana ze zdrowiem (health related quality of life - HRQL).  „Jakość życia” „Jakość życia” pojawiła się w medycynie pod koniec lat czterdziestych Wells (1989) podaje prostą definicję jakości życia. Jest to przede wszystkim subiektywna percepcja dobrego samopoczucia, satysfakcja z życia i codziennego funkcjonowania. Aktualna definicja wg WHO traktuje „jakość życia” jako postrzeganie przez człowieka jego pozycji życiowej w kontekście kultury i systemu wartości otaczających go w relacji do jego celów, oczekiwań i standardów. (Quality of Life 1992) Jakość życia - WHO „To osobiste, indywidualne postrzeganie własnej pozycji w życiu, w odniesieniu do systemu wartości przyjętych przez człowieka, jego otoczenie kulturowe, stawianych sobie celów, posiadanych wzorców zachowania, oczekiwań, obaw a także stopnia zależności od innych, relacji społecznych oraz cech środowiska”  Jakość życia – Bowling (zdrowie) „Możliwy do osiągnięcia najbardziej korzystny poziom zdolności fizycznych, psychicznych  i intelektualnych”  Zależy również od pełnionej roli  w społeczeństwie i funkcjonowaniu w jego strukturach, postrzegania własnego stanu zdrowia, satysfakcji z życia oraz ogólnego dobrego samopoczucia. Jakość życia Dwa komponenty:  warunki obiektywne warunki subiektywne Schipper Trzy sfery funkcji człowieka chorego: psychika ciało zachowanie Wyznacznikiem jakości życia są kryteria odczuć fizycznych, estetycznych, duchowych, społecznych i ekonomicznych Kwestionariusze oceniające jakość życia 3 typy narzędzi badawczych: ogólne globalne specyficzne – dot.konkretnej jednostki chorobowej by zawęzić globalny pogląd na jakość życia Ankieta jakości życia WHO QOL 100 (Quality of life 100) Jest to narzędzie ogólne i globalne. Możliwe uzyskanie profilu jakości życia w zakresie 6 dziedzin, 24 podskal w obrębie tych dziedzin oraz globalnej jakości życia  i percepcji ogólnego stanu zdrowia na podstawie pytań ogólnych Dziedziny: fizyczna  psychologiczna poziomu niezależności relacje społeczne środowisko duchowość (religia), przekonania osobiste Podskale (24) ból i dyskomfort energia i zmęczenie sen i wypoczynek pozytywne uczucia myślenie, uczenie się pamięć i koncentracja samoocena wygląd zewnętrzny negatywne emocje mobilność czynności życia codziennego zależność od leczenia i leków zdolność do pracy/uczenia się relacje społeczne wsparcie społeczne aktywność seksualna bezpieczeństwo fizyczne środowisko finanse opieka zdrowotna i społeczna transport duchowość Skala SF-36 - krótki kwestionariusz oceniający ogólny stan zdrowia, 8 elementów, 36 pytań Całkowite zdrowie fizyczne(physical component summary PCS): funkcjonowanie fizyczne ograniczenia z powodu zdrowia fizycznego odczuwanie bólu ogólne poczucie zdrowia witalność funkcjonowanie socjalne funkcjonowanie emocjonalne zdrowie psychiczne Im większa wartość punktowa tym większa jakość życia Ocena pacjenta wg skali Barthel – niepełnosprawność Spożywanie posiłków: 0 - nie jest w stanie samodzielnie jeść 5 - potrzebuje pomocy w krojeniu, smarowaniu masłem itp lub wymaga zmodyfikowanej diety 10 - samodzielny, niezależny Przemieszczanie się (z łóżka na krzesło i z powrotem) 0-nie jest w stanie, nie zachowuje równowagi przy siedzeniu 5 – większa pomoc fizyczna (jedna lub dwie osoby) 10 – mniejsza pomoc (słowna lub fizyczna) 15 – samodzielny Utrzymanie higieny osobistej: Korzystanie z WC Mycie, kąpiel całego ciała Poruszanie się po powierzchniach płaskich Wchodzenie, schodzenie po schodach Ubieranie/rozbieranie Kontrolowanie stolca Kontrolowanie moczu 86 – 100 stan „lekki” pacjenta 21-85 „średnio ciężki” 0-20 „bardzo ciężki” SKALE OCENIAJĄCE STAN FUNKCJONALNY Skala punktowa Lysholma ocena zaburzeń stawu kolanowego Utykanie Pomoc przy chodzeniu Zanik mięśni uda Chód, bieg, skoki: niestabilność ból obrzęk obrót na jednej nodze Chodzenie po schodach Kucanie Skala punktowa Lysholma: bardzo dobra 100-91 pkt. dobra 90-77 pkt. dostateczna 76-64 pkt. niedostateczna 63-0 pkt. Test funkcjonalny Lazansky’ego do oceny dysfunkcji stawu biodrowego  Bierze pod uwagę 16 parametrów w 3 kategoriach klinicznych: ból wydolność czynnościowa – funkcja ruchomość stawu biodrowego Daje całościowe, liczbowe określenie stanu pacjenta STANDARDOWA SKALA OCENY SAMODZIELNOŚCI  FIM – PO URAZIE RDZENIA KRĘGOWEGO : 1986 rok Poziomy - punkty Całkowita zależność: Konieczne wyręczanie (brak udziału pacjenta) Wymaga dużej pomocy (udział pacjenta 25%) Ograniczona samodzielność: Wymaga znacznej pomocy (udział pacjenta 50%) Wymaga minimalnej pomocy (udział pacjenta 75%) Wykonuje czynność pod nadzorem opiekuna Samodzielność: Samodzielnie wykonuje czynność przy pomocy sprzętu Samodzielnie wykonuje czynność szybko i bezpiecznie Indeks chodzenia po Urazie Rdzenia Kręgowego 2000 rok WISCI – Walking Index for Spinal Cord Injury Poziom Pomoce Ortezy  Asysta 0 pacjent nie jest w stanie stanąć ani chodzić mimo pomocy Chodzi w poręczach, z szynami i z pomocą dwóch osób na odcinku mniejszym niż 10 m Chodzi w poręczach, z szynami i z pomocą dwóch osób na odcinku 10 m Chodzi w poręczach, z szynami i z pomocą jednej osoby na odcinku 10m Chodzi w poręczach, bez szyn i z pomocą jednej osoby na odcinku 10 m Chodzi w poręczach, z szynami i bez pomocy osób drugich na odcinku 10 m Chodzi o balkoniku, z szynami i z pomocą jednej osoby na odcinku 10 m Chodzi z pomocą dwóch kul, z szynami i asystą jednej osoby na odcinku 10 m Chodzi o balkoniku, bez szyn i z asystą jednej osoby na odcinku 10 m Chodzi o balkoniku, z szynami i bez asysty na odcinku 10 m Chodzi z pomocą jednej kuli/laski z szynami i asystą jednej osoby na odcinku 10 m Chodzi z pomocą dwóch kul, bez szyn i z asystą jednej osoby na odcinku 10 m Chodzi z pomocą dwóch kul, z szynami i bez asysty na odcinku 10 m Chodzi o balkoniku, bez szyn i bez asysty na odcinku 10 m Chodzi z pomocą jednej laski / kuli, bez szyn i z asystą jednej osoby na odcinku 10 m Chodzi z pomocą jednej laski / kuli, bez szyn i bez asysty na odcinku 10 m Chodzi z pomocą dwóch kul, bez szyn i bez asysty   na odcinku 10 m Chodzi bez laski/ kuli, bez szyn, z pomocą jednej osoby na odcinku 10 m Chodzi bez laski / kuli, z szyną / szynami, bez pomocy osoby drugiej, na odcinku 10 m Chodzi z jedną laską / kulą, bez szyny / szyn, bez pomocy, na odcinku 10 m Chodzi bez wszelkich pomocy rehabilitacyjnych i ortopedycznych, bez asysty, na odcinku 10 m SKALA QUEBECK - do oceny zaburzeń funkcji w zespołach bólowych kręgosłupa lędźwiowego 1. Wstawanie z łóżka 2. Sen 3. Obracanie w łóżku 4. Jazda samochodem 5. Wstawanie (przez 20-30 minut) 6. Siad na krześle przez kilka godzin  7. Wejście po schodach (na piętro) 8. Spacer na dystansie 300-400 m 9. Spacer na dystansie kilku kilometrów 10. Sięganie do wysoko zawieszonej półki 11. Rzut piłką 12. Bieg na dystansie 100 m 13. Wyjmowanie żywności z lodówki 14. Ścielenie łóżka 15. Wkładanie skarpetek 16. Schylanie się nad umywalką 17. Przesuwanie krzesła 18. Otwieranie lub zamykanie drzwi 19. Niesienie dwóch toreb z zakupami 20. Dźwiganie i niesienie ciężkiej walizki Każda z powyższych czynności oceniana jest w sześciopunktowej skali: 0 – wykonywana czynność w ogóle nie sprawia trudności 1 – wykonywana czynność sprawia minimalne trudności 2 – wykonywana czynność sprawia pewne trudności 3 – czynność dosyć trudna do wykonania 4 – wykonanie czynności bardzo trudne 5 – niemożność wykonania czynności z powodu bólu i/lub dysfunkcji INNE KWESTIONARIUSZE Kwestionariusz niesprawności Roland-Morrisa (24 pytania) Hanowerski kwestionariusz aktywności dnia codziennego (12 pytań) KWESTIONARIUSZE (SKALE) OCENIAJĄCE JAKOŚĆ ŻYCIA Polska wersja Indeksu Jakości Życia Ferrans i Powers Przykładowe pytania dotyczące sprawności fizycznej: Wykres Euro-Qol – pozwala subiektywnie określić (procentowo) stan zdrowia badanego Poruszanie się Samoobsługa Codzienne czynności Ból / dyskomfort Niepokój/ depresja Używki Sposób spędzania obecnie wolnego czasu Uprawianie sportu w młodości Aktywnośc fizyczna obecnie Kontakty z ludźmi Komunikacja ocena opieki społecznej Kwestionariusz oceny czynności życia codziennego (ADL –Activities of Daily Living) Czynności w łóżku Higiena osobista Ubieranie Spożywanie posiłków Lokomocja Inne czynności Pięciopunktowa skala: 0 – nie wykonuje czynności 1 – potrzebuje pomocy przy wykonywanej czynności 2 – wymaga nadzoru podczas wykonywania danej czynności 3 - Wymaga specjalnego sprzętu 4 – Ocenianą czynność wykonuje poprawnie Więzadła krzyżowe  Częściej uszkodzone ACL 90% Czasem uszkodzone łąkotki i więzadła poboczne Przyczyny: ACL - przesunięcie goleni do przodu przy zgiętyn kolanie + rotacja wewnętrzna PCL – uraz od przodu Objawy: Uczucie niepewności, niestabilność przy obciążaniu Ból czasami Gdy oba uszkodzone niestabilność przednio-tylna + ograniczenie wydolności chodu Dodatni test szufladowy przedni ACL, tylny PCL  Leczenie: 1. Zachowawcze 2. Operacyjne zabiegi otwarte zabiegi artroskopowe Leczenie operacyjne ACL: Szew pierwotny Szew pierwotny + wzmocnienie tkanką autogenną Przeszczepy autogenne lub allogenne Mocowanie (kotwiczki, śruby interferencyjne, Resofix - wchłanialne piny) Leczenie operacyjne ACL Rekonstrukcje pierwotne i późne więzadło właściwe rzepkiścięgna mięśni półścięgnistego i smukłegościęgno mięśnia czworogłowego udaprzeszczepy biologiczne ze zwłok dawcyprotezy więzadłowe (np. poliester) Przeszczepy wolne lub półwolne Uwagi po rekonstrukcji ACL Rehabilitacja przedoperacyjna: rozmowa z chorym o zasadności leczenia operacyjnego różnych możliwościach technicznych rekonstrukcji ACL konieczności przestrzegania zaleceń pooperacyjnych konieczności systematycznego usprawniania wg ustalonych zasad Istotne informacje dodatkowe przy usprawnianiu: jak najkrótsze unieruchomienie czasami konieczne ograniczenie początkowo ruchu stawu kolanowego w zakresie 0° - 30 ° prostowania antagonistą ACL jest m.czworogłowy, agonistami m.zginacze kolana i mm.”gęsiej stopki, odwrotnie przy PCL konieczne jest unikanie przeciążeń wszczepionych struktur  konieczne ćw. propriocepcji Rehabilitacja pooperacyjna po rekonstrukcji ACL ( wg prof.T.Trzaski)  I doba: maksymalnie zmniejszyć ból II doba: ćwiczenia bierne, CPM, chłodzenie kolana I tydzień: ćwiczenia bierne, wyprost z przeprostem, bierne zgięcie do 60°, chodzenie o kulach II tydzień: ćwiczenia bierne cd, CPM, zgięcie do 100°, elektrostymulacja III tydzień: pełna aktywność bierna, ruch od 0° - 120°, ćw. propriocepcji IV tydzień: pełna aktywność bierna, pływanie, rower, ćw. równoważne VI tydzień: jw. + pełny zakres ruchu VII tydzień: początek aktywności sportowej (bieganie po prostej, bez przyspieszeń, hamowania i biegania po łuku) III miesiąc: pełna aktywność zawodowa, poza ciężką pracą fizyczną IV miesiąc: zwiększanie aktywności sportowej (stabilizator) VIII - XII miesiąc: sport wyczynowy POWRÓT DO PEŁNEJ SPRAWNOŚCI: NIE PRZED 6 MIESIĄCEM POWRÓT DO SPORTU WYCZYNOWEGO: PO REKONSTRUKCJI OTWARTEJ - NIE PRZED 12 MIESIĄCEM PO REKONSTRUKCJI ARTROSKOPOWEJ - NIE PRZED 8 MIESIĄCEM Program wczesnej rehabilitacji po rekonstrukcji ACL 1 tydzień: chłodzenie stawu CPM w zakresie 0° - 30° w pierwszym dniu postępowania (ryc) ćwiczenia kokontrakcji (ryc) priorytetem jest uzyskanie jednakowego wyprostu w obu kończynach: dążenie do pełnego obciążania kończyny operowanejmobilizacja rzepki ćwiczenia czynne z oporem mięśni pośladkowych (ryc) rozciąganie mięśni goleniowo-kulszowych i mm. łydki (ryc) ćwiczenia bierne zgięcia w stawie kolanowym (ryc) nauka chodu 2 tydzień: kontynuacja ćwiczeń z pierwszego okresu ćwiczenia wyprostu w stawie kolanowym w zamkniętym łańcuchu kinematycznym (ryc) ćwiczenia wyprostu i zgięcia w stawie kolanowym w zamkniętym łańcuchu kinematycznym (ryc) marsz tyłem (ryc) mini przysiady obunóż (ryc) wspinanie na palcach obunóż ćwiczenia propriocepcji (np. stanie na jednej nodze) trening chodu 3 - 4 tydzień jazda na rowerze stacjonarnym trening oporowy na suwnicy jednonóż (ryc) mini przysiady jednonóż  nauka wchodzenia po schodach ( na platformach 5, 10 i 18 cm ) (ryc) nauka schodzenia po schodach ( na platformach 5, 10 i 18 cm ) (ryc) ćwiczenia w zamkniętym łańcuchu kinematycznym mięśni tylnej grupy uda (ryc) włączyć platformę równoważną, miękkie podkłady do ćwiczeń proprioceptywnychwykonywać ćwiczenia przed lustrem (sprzężenie zwrotne) Niestabilność stawu kolanowego I stopnia II stopnia III stopnia Proste Złożone Powikłania: zanik mięśnia czworogłowego przykurcze nawroty niestabilności zwyrodnienia Testowanie niestabilności kolana Test szuflady przedniej i Lachmana Test odwiedzenia i niestabilność przyśrodkowa Test przywiedzenia i niestabilność boczna USZKODZENIE  ŚCIĘGNA  ACHILLESA Przyczyny: sumowanie się mikrouszkodzeń proces zwyrodnienia i degeneracji spadek unaczynienia w 4 dekadzie życia zaburzenia mechanizmów ochronnych proprioceptorów „okazyjny sport” – u ludzi mało aktywnych przy sile od 3 do 9 kN uszkodzenia ścięgna Achillesa Objawy: obrzęk krwiak ból przy dotyku Testy Thomasa sprawdza się objaw Hoffy, zaburzenia chodu, wspięcia na palcach przydatna ultrasonografia Leczenie uszkodzenia ścięgna Achillesa Zachowawcze (przy częściowym uszkodzeniu ścięgna):  unieruchomienie kończyny farmakoterapia fizjoterapia Operacyjne (przy całkowitym uszkodzeniu ścięgna): unieruchomienie kończyny fizjoterapia Cele fizjoterapii Likwidować następstwa wczesnego okresu po operacji Zapobiegać tworzeniu się zrostów Po zdjęciu unieruchomienia przywrócić zakresy ruchu w stawie odczuwanie i stabilizację stawu i całej kończyny w przestrzeni (kinestezję) czucie głębokie (propriocepcję) siłę i stabilizację czynnościową mięśni pracę mięśni koncentryczno-ekscentryczną ruchy polimeryczne stopniowo aktywność rekreacyjno-sportową pacjenta Unieruchomienie Uwagi do planowania fizjoterapii Podstawowe gojenie 6-8 tygodni Potem ostrożnie usprawnianie i but z obcasem Ćwiczenie 6-8 powtórzeń w serii, potem do 10 powtórzeń 20-25% napięcia lub oporu, stopniowo zwiększamy o 5-10% Kontrolować objaw zmęczenia Kontrolować próg bólu Etapy fizjoterapii I wczesny pooperacyjny - do 14 dni po operacji II etap od 3 – 6 tygodni (II warianty) II do 6 tygodni po operacji - osiągnięcie zrostu III do 12 tygodni po operacji - przywracanie funkcji IV do 16 tygodni po operacji - stopniowy powrót do aktywności rekreacyjnej V do 24 tygodni po operacji - powrót do treningu sportowego I etap: 2 – 14 dni 1. Krioterapia (żel chłodzący,lub Cryo-Cuff, od 6 doby krioterapia miejscowa) Odciążenie kończyny w opatrunku gipsowym udowym, elewacja podudzia 2. Ćwiczenia: a/ Ćwiczenia izometryczne kończyny operowanej wykonywane na zmianę synergistycznie w unieruchomieniu 2 serie (6-8 powtórzeń) dla każdej grupy mm.napięcie 4 sek, przerwy 6-7 sek. 25% napięcia max. kończyny zdrowej  b/ ćwiczenia czynne stopy nieoperowanej c/ ćwiczenia czynne kończyny nieoperowanej d/ ćwiczenia czynne i z oporem kończyn górnych i obręczy barkowej   I etap: 2 – 14 dni 3. Nauka chodu o kulach 4. Pole magnetyczne od 8 doby , czas 20-25, natężenie 10-15 Gs, częstotliwość 10-15 Hz 5. Promieniowanie laserowe od 8 doby 2-3 J/cm˛, potem 12-15 J/cm˛ 6. Kontrola lekarska- 14 doba – zdjęcie szwów II etap: od 3 - 6 tygodni Wariant I (gips podudziowy, okienko nad ścięgnem) Kontynuacja dotychczasowego usprawniania Mobilizacja blizny pooperacyjnej (ryc.) i wybrane techniki masażu limfatycznego Ćwiczenia a/ propriocepcja (ryc.) 2-3 serii, 6-8 powtórzeń, stopniowo zwiększane b/ ćw. izometryczne ze stopniowym oporem mięśni (ryc.) 4. Nauka chodu z dwiema kulami z częściowym obciążaniem operowanej kończyny w unieruchomieniu, od 4 tyg. (początkowo 20% obciążenia), następnie zwiększane o 5-10% 5. Ćwiczenia na ergometrze rowerowym od 5 tygodnia (początkowo ostrożnie bez obciążania k. operowanej. Duża ostrożność jeśli uraz dotyczy miejsca przejścia ścięgna w mięsień. II etap: od 3 - 6 tygodni Wariant II  (bez gipsu, but z wkładkami stabilizującymi zgięcie podeszwowe stopy) Kontynuacja postępowania jak w wariancie I Ćwiczenia: a/ bierne na szynie CPM (ryc.) od 20 do 30° zgięcia podeszwowego. Kolejno co 5° dochodzimy w 6 tyg. do 0° zgięcia podeszwowego i wprowadzamy bierne ruchy pronacji i supinacji b/ propriocepcja (ryc.) od 4 tyg. w łańcuchu zamkniętym (20-25% nacisku, następnie o 5-10% zwiększamy), w zgięciu podeszwowym 3. Elektrostymulacja (m.trójgłowy łydki) (ryc.) 4. Mobilizacja blizny pooperacyjnej, masaż częściowy m. trójgłowego łydki 5. Ćwiczenia: a/ czynne wspomagane i czynne mięśni podudzia w płaszczyźnie strzałkowej. 6 tyg. po operacji b/ zmniejszające przykurcze mm. podudzia (trójgłowy łydki, kulszowo-goleniowe). Ostrożnie, ale ważny element 6. Masaż wirowy od 4 tyg. 3 x tygodniowo, po 15 minut 7. Zgodnie z zaleceniem lekarza – pończocha uciskowa na stopę i podudzie III etap: od 7 - 12 tygodni Bez unieruchomienia, wkładka pod piętę ( 1 cm) Ćwiczenia: a/ bierne, w odciążeniu, zwiększany zakres pronacji i supinacji b/ czynne (zgięcie grzbietowe i podeszwowe, pronacja i supinacja) (ryc.) c/ stymulujące czucie głębokie: z kontrolą siły (N) reakcji podłoża, dobierane indywidualnie ,  - ćw. równoważne na materacach, matach, batucie z asekuracją d/ czynne ze stopniowym oporem (ryc.) e/ czynne ze stopniowym oporem (ryc.), w różnych pozycjach, 2 serie 6-8 powt., potem po 10 powt. Opór 20-30% max. Zwiększamy po 10% f/ na ergometrze g/ zapobiegające przykurczom m. trójgłowego łydki. Ostrożnie h/ przygotowanie do chodu – ćw. równoważne. Nacisk na platformę tensometryczną z kontrolowanym obciążeniem 1,1 potem 1,2 do 1,3 masy ciała. Nauka koordynacji, symetrii chodu. 3.Mobilizacja blizny poop. 4. Nauka chodu 9-10 tyd.     Mata, materac, bieżnia      ruchoma, twarde podłoże,      bez obuwia (ryc.) IV etap: 13 - 16 tygodni Kontynuacja programu fizjoterapii Ćwiczenia: a/ na ergometrze rowerowym b/ nacisku na podłoże od 1,3 do 1,4 i 1,5 masy ciała c/ czynne z oporem dla różnych grup mięśniowych w łańcuchu otwartym i zamkniętym (ryc.) d/ propriocepcja z wykorzystaniem niestabilnego podłoża, po 3 tyg. przysiady i wspięcia na palce z asekuracją, z kontrolą wzroku i bez kontroli 3. Pomiar momentów sił mięśniowych – indywidualny dobór obciążeń, zaczynamy od 35-40% wartości maksymalnego momentu siły mięśniowej. Potem zwiększamy  do 50, 60,70% aż do wyrównania różnic pomiędzy obu kończynami. 4. Przywracanie biegu od truchtu do wolnego biegu. Warunki: zgoda lekarza, pełne zakresy ruchu, siła mięśni kończyny operowanej 70% w stosunku do kończyny zdrowej. Siła reakcji podłoża składowej pionowej na platformie wynosi minimum 2,5 razy masa ciała. 5. Ćwiczenia przygotowujące do sportu rekreacyjnego lub pracy.  V etap: 17 - 24 tygodni 1. Ćwiczenia specyficzne dla uprawianej dyscypliny sportowej lub pracy zawodowej. Np. bieg z piłką, kozłowanie w szybkim biegu, zmiana kierunku biegu (ryc.) 2. Pomiary i ustalenie ćwiczeń mięśni podudzia w warunkach izokinetycznych (prędkości 180, potem 120, 90, 60°/s). Dobór obciążeń taki jak poprzednio 3. Ćwiczenia ukierunkowane na skoczność, poprawę biegu. 4. Badanie lekarskie. Ocena kliniczna 5. Testy: a/ wspięcia na palcach b/ biegu na bieżni ruchomej 6. Pomiary: a/ ruchomości, obwodów b/ sił reakcji podłoża (N) podczas skoków obunóż i jednonóż c/ moment sił (Nm) badanych mięśni w warunkach statyki i izokinetyki d/ czasu biegu z max prędkością i zmianami kierunków e/ kinematyki ruchu f/ oceny propriocepcji 7. Ostateczna decyzja lekarza o dopuszczeniu do sportu. PROGRAMOWANIE REHABILITACJI Diagnoza Prognoza Cele, zadania i zasady fizjoterapii 1 – potrzeba rehabilitacji  Uraz, choroba prowadząca do niepełnosprawności Lub zagrożenie niepełnosprawności (zasada wczesności, powszechności) Diagnoza  Prognoza Programowanie Powinno uwzględniać etapy rehabilitacji, z zachowaniem jej ciągłości Etapy związane są z określeniem: Celów zadań i sposobów ich realizacji długoterminowych - trudne Celów zadań i sposobów ich realizacji etapowych - krótkoterminowych Planowanie krótkoterminowe 1. Aktualny etap usprawniania – doraźne potrzeby pacjenta (konkretne zabiegi fizykalne, ćwiczenia i inne niezbędne środki) 2. Planowanie krótkoterminowe jest dwuaspektowe: 3. Aspekt kliniczny 4. Aspekt funkcjonalny 5. Aspekt kliniczny planowania krótkoterm. 6. Okres ostry i przewlekły 7. Okres zaostrzenia i remisji                     (w schorzeniach przewlekłych) 8. Okres przed- i pooperacyjny 9. Okres unieruchomienia i po zakończeniu unieruchomienia Podziały bazujące na dynamice zmian klinicznych Aspekt funkcjonalny planowania krótkoterm. Dotyczy już zaistniałych lub przewidywanych deficytów oraz możliwości ich likwidowania bądź łagodzenia Bazuje na wnikliwej analizie aktualnego stanu pacjenta – etapowość postępowania, przechodzenie na wyższe etapy usprawniania (np. potrzeba zwiększenia zakresu ruchomości stawu czy siły mięśniowej, zlikwidowania bólu, operacyjne usunięcie przeszkody, wyhamowanie patologicznej synergii mięśniowej, etapy nauki chodu, usprawnianie dzieci zgodnie z zasadą rozwojową) Kreowanie programu optymalnego Najpierw program minimum Tworzenie programów alternatywnych Uwzględniać rehabilitację kompleksową Fizjoterapia już jest kompleksowa (kinezyterapia, fizykoterapia, masaż) Uwzględniać inne formy rehabilitacji np.: Pielęgniarstwo Psychoterapia Zaopatrzenie ortopedyczne Rehabilitację kompleksową tworzyć w zespole rehabilitacyjnym Programowanie wymaga wiedzy i doświadczenia Włączanie nowych metod – sprawdzonych praktycznie i popartych wynikami badań naukowych Stosowanie tych metod wymaga: Zrozumienia Opanowanie techniki i doświadczenie Krytyczne spojrzenie na metodę Dialektyczne ujęcie programowania rehabilitacji W procesie rehabilitacji następują różne zmiany, zmieniają się realia. Powinny one być kontrolowane. Jest to podstawą do weryfikacji i modyfikacji wcześniej przyjętego programu Praktycznie o zmianie decyduje: jakość wyników, niemożność osiągnięcia celu pośredniego, powodzenie lub niepowodzenie dotychczasowej rehabilitacji. Błędy programowania: dogmatyczne i schematyczne kontynuowanie rehabilitacji, bez koniecznych modyfikacji Program rehabilitacji Regeneracja tkanek - w pierwszej kolejności, podstawa wyleczenia Kompensacja już od początku – sterować kompensacją od momentu zaistnienia defektu – złagodzi to skutki schorzenia, uniknie się niepożądanych skutków kompensacji samoistnej Adaptacja - na końcu programu rehabilitacji Czas trwania rehabilitacji U osób z niepełnosprawnością przejściową: najpierw postępowanie rehabilitacyjne następnie dla doskonalenia sprawności ogólnej – postępowanie sportowo-rekreacyjne i profilaktyczne U osób trwale niepełnosprawnych: przy widocznej dynamice postępów usprawniania – kontynuować przy braku postępów „plateau” – wyczerpuje się potencjał rehabilitacyjny – podtrzymuje się poziom sprawności czy wydolności stosując adaptacyjną aktywność ruchową (rekreacja ruchowa, sport niepełnosprawnych) Programowanie rehabilitacji - pytania 1. Na czym polega dysfunkcja ? 2. Co chcielibyśmy uzyskać (co jest realne)? 3. W jakiej kolejności i w jaki sposób chcielibyśmy osiągnąć zamierzony cel ? 4. Jakie są przeszkody dla osiągnięcia celu doraźnego i dalszego ? 5. Jak pokonywać powyższe przeszkody lub jak je omijać ? 6. Co zrobić gdy osiągnięcie celu jest nierealne 7. Jakie konkretne ćwiczenia i zabiegi fizykalne wykonywać w danym momencie, w jaki sposób i w jakiej kolejności ? DIAGNOZA: ZŁAMANIE KOŚCI UDOWEJ przejściowa dysfunkcja odwracalna CEL OGÓLNY: przywrócenie fizjologicznego chodu CELE GŁÓWNE: regeneracja uszkodzonych tkanek, przywrócenie prawidłowej funkcji kończyny CELE  ETAPOWE: 1. Uzyskanie pełnego zrostu kostnego 2. Zapobieganie wtórnym skutkom unieruchomienia 3. Poprawa funkcji mięśni i stawów  4. Przygotowanie do reedukacji chodu 5. Przywrócenie normalnego chodu 6. Przywrócenie pełnosprawnego chodu Okres unieruchomienia na zakończenie ocena funkcjonalna Cel 1: uzyskanie pełnego zrostu kostnego Przyspieszenie regeneracji Środki: Odpowiednia dieta Środki farmakologiczne Ćwiczenia ipsilateralne Cel 2: Zapobieganie wtórnym skutkom unieruchomienie Zapobieganie przykurczom Środki:  ćwiczenia izometryczne ćwiczenia ipsilateralne Zapobieganie zanikom mięśniowym Środki: Ćwiczenia izometryczne Ćwiczenia ipsi i kontralateralne Ćwwiczenia czynne w wolnych stawach Odpowiednia dieta Okres po zdjęciu unieruchomienia/ faza odciążania kończyny / Cel 3: Poprawa funkcji mięśni i stawów Przywrócenie pełnego zakresu ruchów w stawie kolanowym Środki: Wyciąg dwuetapowy Ćwiczenia bierne Poizometryczna relaksacja mięśni (PIR) Przywrócenie siły mięśniowej Środki: Ćwiczenia w wodzie, czynne w odciążeniu i z oporem Elektrostymulacja mięśni Ćwiczenia z oporem Profilaktyka osteoporozy inwolucyjnej Środki: Wczesne częściowe obciążanie kończyny Cel 4: Przygotowanie do reedukacji chodu Pionizacja Środki:  Pionizacja czynna, częściowe obciążanie kończyny Właściwa nauka chodu (chód z odciążaniem) Środki: Nauka chodu w poręczach, z balkonikiem i o kulach Ćwiczenia ogólnokondycyjne Okres po zdjęciu unieruchomienia/ faza obciążania kończyny /  Cel 5: Przywrócenie normalnego chodu Poprawa parametrów chodu Środki: Ćwiczenia Frenkla, PNF Inne ćwiczenia w zależności od potrzeb Cel 6: Przywrócenie pełnosprawnego chodu Przywrócenie sprawności chodu, doskonalenie chodu Środki:  Chód z pełnym obciążeniem kończyny Chodzenie po schodach, pokonywanie przeszkód, chód w terenie Ćwiczenia kondycyjne Gry i zabawy, sport DIAGNOZA: URAZOWA AMPUTACJA UDA dysfunkcja stała nieodwracalna CEL OGÓLNY : opanowanie samodzielnego w protezie chodu CELE GŁÓWNE: wytworzenie prawidłowego stereotypu chodu w protezie, sprawna lokomocja CELE  ETAPOWE: 1. Przygotowanie do zaprotezowania 2. Przygotowanie do chodu w protezie 3. Właściwa nauka chodu w protezie 4. Pełne opanowanie sprawnego chodu w protezie 5. Doskonalenie pełnosprawnego chodu w protezie Okres przed zaprotezowaniem Cel 1: Przygotowanie do zaprotezowania Przyspieszenie regeneracji, kształtowanie i hartowanie kikuta Środki: Bandażowanie kikuta Masaż i szczotkowanie kikuta Ćwiczenia izometryczne i kontralateralne Cel 2: Przygotowanie do chodu na protezie Zapobieganie przykurczom Środki:  Odpowiednie ułożenie Ćwiczenia bierne lub czynne w pełnym zakresie Ćwiczenia kontralateralne Przygotowanie obręczy barkowej do chodu o kulach Środki: Ćwiczenia czynne z oporem – dynamiczne Okres po zaprotezowaniu/ proteza tymczasowa / Cel 3: Przygotowanie do chodu w protezie Nauka zakładania i zdejmowania protezy, nauka techniki chodu Środki: Ćwiczenia w zakładaniu i zdejmowaniu protezy Nauka obciążania, przenoszenia i blokowania protezy Ćwiczenia równoważne Ćwiczenia ogólnokondycyjne Cel 4: Właściwa nauka chodu na protezie Właściwa nauka chodu Środki:  Nauka chodu w poręczach i o kulach Nauka chodu bez pomocy Nauka zmian pozycji (np.siadania, wstawania, kładzenia się i podnoszenia) Nauka bezpiecznego padania i podnoszenia Okres po zaprotezowaniu/ proteza definitywna / Cel 5: Pełne opanowanie sprawnego chodu w protezie Poprawa parametrów chodu Środki: Poprawa technicznych parametrów protezy Eliminowanie błędów i nieprawidłowości chodu na protezie Poprawa sprawności ogólnej Cel 6: Doskonalenie pełnosprawnego chodu w protezie Poprawa sprawności chodu, doskonalenie chodu Środki:  Chód z pełnym obciążeniem kończyny Chód w różnym tempie, zmiana tempa i kierunku Chodzenie po schodach, pokonywanie przeszkód, chód w terenie Ćwiczenia Kondycyjne Gry i zabawy, sport DIAGNOZA: URAZOWE USZKODZENIE NERWU STRZAŁKOWEGO CEL OGÓLNY : przywrócenie fizjologicznego chodu CELE GŁÓWNE: regeneracja uszkodzonych tkanek, przywrócenie prawidłowej funkcji kończyny  CELE  ETAPOWE: 1. Wspomaganie reinerwacji 2. Zapobieganie wtórnym skutkom urazu 3. Likwidacja niedowładów i ich skutków 4. Przygotowanie i właściwa reedukacja chodu 5. Przystosowanie do lokomocji w zmienionych warunkach Okres niedowładów Cel 1: Wspomaganie reinerwacji Przyspieszenie regeneracji Środki: Ciepło Leczenie ułożeniowe (pomoce ortopedyczne) Poprawa trofiki  Środki: Masaż klasyczny Elektroterapia Cel 2: zapobieganie wtórnym skutkom schorzenia Zapobieganie przykurczom Środki:  Ćwiczenia bierne lub czynne w pełnym zakresie Leczenie ułożeniowe (pozycje funkcjonalne) Zapobieganie zanikom mięśni Środki: Selektywne elektrostymulacje mięśni Ćwiczenia czynne w stawach wolnych Ćwiczenia ipsi i kontralateralne  Okres cofania się niedowładów Cel 3: likwidacja niedowładów i ich skutków Przywrócenie pełnego zakresu ruchów w stawach stopy Środki: Ćwiczenia Bierne Przywrócenie siły i właściwej czynności mięśni Środki: Selektywne elektrostymulacje mięśni Ćwwiczenia czynne, ipsi i kontralateralne Ćwiczenia czynne  Metody reedukacji mięśni   Cel 4: Przygotowanie i właściwa reedukacja chodu Przygotowanie do chodu Środki:  Środki z poprzedniej grupy Nauka właściwego obciążania i przenoszenia kończyny Właściwa reedukacja chodu Środki: Chód z zaopatrzeniem ortopedycznym Reedukacja chodu Ćwiczenia eliminujące błędy i poprawiające sprawność chodu Doskonalenie chodu (różne warunki terenowe, ćw. kondycyjne)  Okres niedowładów trwałych Cel 5: Przystosowanie do lokomocji w zmienionych warunkach Poprawa parametrów chodu Środki: Chód w odpowiednim zaopatrzeniu ortopedycznym (np.but ortopedyczny ze sprężyną, wkładka pronująca, obrócony obcas Thomasa) Doskonalenie chodu REUMATOIDALNE  ZAPALENIE  STAWÓW (zmiany w stawach kolanowych) Fizjoterapia po operacjach chrząstki stawu kolanowego Warunki: 1. Skierowanie od lekarza prowadzącego 2. Program fizjoterapii zaplanować indywidualnie dla każdego pacjenta, po uzgodnieniu z lekarzem 3. Zapoznać pacjenta z przebiegiem postępowania 4. Potrzebna jest zgoda na leczenie Program fizjoterapii (4 etapy) - uwzględniający Czas potrzebny do gojenia tkanek Odciążenie kończyny w składowej pionowej podczas I etapu – odciążenie zależne od techniki operacyjnej, stopnia, miejsca i wielkości powierzchni ubytku Warunki biomechaniczne miejsca uszkodzenia chrząstki w stawie Doświadczenie zespołu medycznego Obiektywne metody kontroli obciążeń. Odpowiedni rozkład sił ma wpływ na adaptację chrząstki do obciążeń stawu Osobnicze cechy pacjenta, jego motywację, dyscyplinę i systematyczność, wykonywany zawód Cel jaki pacjent przed sobą i zespołem medycznym I etap – odciążenia kończyny operowanej 1- 5 dni Krioterapia Ruchy bierne na CPM Ćwiczenia izometryczne Mobilizacja stawu rzepkowo-udowego Chodzenie o 2 kulach odciążenia kończyny operowanej od 6 dnia dodatkowo Elektrostymulacja 2 tydzień po operacji pomiar sił reakcji podłoża kończyn dolnych (N) w składowej pionowej (Y) na platformie. Pozycja – stanie swobodne obunóż. Obciążanie kończyny operowanej bezbólowe. Potem jednonóż na zdrowej Etap II – stopniowego obciążania kończyny Na podstawie sił reakcji podłoża (N) składowej pionowej (Y) stania na kończynie zdrowej (pełne obciążenie) W kolejnych 4-5 tygodniach dochodząc do pełnego obciążania kończyny ćwiczenia stymulujące czucie głębokie w zamkniętym łańcuchu kinematycznym, ćwiczenia stymulujące czucie głębokie na niestabilnym podłożu Ćwiczenia nacisku kończyny operowanej powyżej wartości masy ciała o 15 do 30% Nauka chodu bez kul Etap III – pełnego obciążania kończyny i przywracania funkcji – 3 razy tygodniowo Ćwiczenia na ergometrze rowerowym: 3-4 dni bez obciążania 45-60 obr/min potem moc 30W, 50-60 obr/min początek 2 tyg. 50 W, 60 obr/min koniec 2 tyg. zwiększanie obciążeń: 5 min. 50 W, 60 obr/min ; co 2-3 minuty   moc >o 10 W  dochodząc do 80 W. Następnie znowu zwiększano  o 10-15 W Etap III – pełnego obciążania kończyny i przywracania funkcji Ćwiczenia izometryczne ze stopniowym oporem Marsz na bieżniach ruchomych (propriocepcja dynamiczna) Etap III – pełnego obciążania kończyny i przywracania funkcji Ćwiczenia zwiększające obciążenie w składowej pionowej kończyny, stopniowo powyżej wartości masy ciała na platformie Uzyskiwano wartości do 2 x masy ciała Zwiększano obciążenie co 3-4 dni, średnio o 15-20% Etap III – pełnego obciążania kończyny i przywracania funkcji Ćwiczenia propriocepcji na miękkim podłożu – materace trampoliny i inne Marsz przy zmiennym kącie nachylenia Ćwiczenia na stepach Samodzielne poruszanie się po schodach. Schodzenie kiedy pacjent obciążał kończyny od 1,7 do 2 x ciężar ciała Ćwiczenia izometryczne z oporem kkd Ćwiczenia czynne z oporem mm, poza okolicą operowaną Ćwiczenia codziennego trybu życia: pracy zawodowej, specyficzne dla sportu Etap IV – fizjoterapii sportowej 5 miesięcy po operacji Pomiar momentów sił (Nm) po operacjach stawu rzepkowo-udowego przy 15°zgięcia dla prostowników i zginaczy stawu kolanowego po operacji powierzchni nośnej kłykci udowych : dla prostowników 60°, dla zginaczy 30° Trening siły w warunkach statycznych od obciążenia 35% wartości maksymalnych momentów sił (Nm). Po 3-4 tyg. Z aktualnych wartości siły do ćwiczeń stosowano 50% potem 60%. Następnie zwiększano obciążenie. Bieg na bieżni ruchomej, potem na twardym podłożu. Warunki: siła k. operowanej wynosi 65% k. zdrowej siła reakcji podłoża w składowej pionowej wynosi minimum 2 x masa ciała Mierzono wartości momentów sił dynamicznych w otwartym łańcuchu kinematycznym. Obciążenia jak w treningu statycznym. W pełnym zakresie ruchu. Ćwiczono skoczność, szybkość, zwinność. Bieg o zmiennym kierunku ruchu Doskonalono ruchy stymulujące czucie głębokie wysokiej skali trudności Dwa x w tyg. rozwijano siłę, wytrzymałość, równowagę i skoczność Jeden x w tyg. rozwijano szybkość, zwinność i orientację 1-2 x w tyg. kąpiele w basenie lub masaż podwodny Efekty fizjoterapii po operacjach chrząstki Powrót do podstawowej aktywności fizycznej po operacji trwa średnio 3 do 4 miesięcy Powrót do treningu sportowego po operacji trwa średnio 6 do 9 miesięcy