ĆWICZENIE 1
DYDAKTYKA – to termin pochodzenia greckiego (didasco – uczę, nauczam, didasskolos - nauczyciel), termin ten do nauk pedagogicznych wprowadził w 1657 Jan Amos Komenski w jednym ze swoich dzieł i wyjaśnił, że dydaktyka to sztuka nauczania wszystkiego i wszystkich.
Gagne (1977) – dydaktyka rozumiana jako sztuka nauczania to sztuka instrumentalna, która zrywa z receptami, formułami i algorytmami. Wymaga improwizacji, spontaniczności, wyczucia formy, stylu, tempa oraz rytmu. Nauczyciel to osoba, która „uprawia” sztukę nauczania z talentem pedagogicznym, ma zdolności porozumiewania się z uczniami, wyczucia trudności, na które napotykają, a także potrafi – w sobie tylko wiadomy sposób – odkryć i rozwinąć głęboko nieraz ukryte szczególne uzdolnienia wychowanków. /sztuka!!!/
DYDAKTYKA – współcześnie – dziedzina nauki o nauczaniu i uczeniu się.
DYDAKTYKA - wg Arends – nauka nauczania jest procesem ustawicznego rozwoju nie ograniczonym z jednej strony data pierwszego wykładu z metodyki, z drugiej data otrzymania świadectwa uprawniającego do nauczania. Dydaktyka jest zatem dziedzina naukową, w której trzeba stale dociekać prawidłowości w dążeniu do obiektywnego, uzasadnionego i uporządkowanego poznania procesów kształcenia ludzi. /nauka!!!/
Nauczyciele powinni nie tylko być dydaktykami, ale również mieć dydaktyczną wiedzę.
DYDAKYKA OGÓLNA – zajmuje się 3 podstawowymi sferami kształcenia (zajmuje się wszystkimi sferami kształcenia):
- sferą psychomotoryczna (ruchową) - ręka
- sferą poznawczą (umysłową) - głowa
- sferą emocjonalną (uczuciową) – serce.
Dydaktyka ogólna jest dziedzina spośród nauk pedagogicznych, która zajmuje się ogólnym kształceniem ludzi. Kształcenie to obejmuje zarówno sferę poznawczą (myślenie, rozumowanie, wiedza), jak i sferę emocjonalna (postawy, przekonania, wartości) oraz sferę psychomotoryczną (czynności ruchowe, umiejętności, sprawności).
SFERY KSZTAŁCENIA:
- poznawcza – wiadomości, zrozumienie, zastosowanie, analiza, synteza, ocena
- emocjonalna – percepcja, reagowanie, wartościowanie, organizowanie, charakteryzowanie
- psychomotoryczna – odruchy, ruchy elementarne, umiejętności percepcyjne, sprawności fizyczne, czynności ruchowe, komunikowanie się bezsłowne.
DYDAKTYKA SZCZEGÓŁOWA –jest teorią nauczania wybranych dziedzin wiedzy, zajmuje się określonym zakresem kształcenia np. dydaktyka wychowania fizycznego – kształceniem psychomotorycznym człowieka, a dydaktyka języków obcych kształceniem z zakresie różnych obcych języków.
DYDAKTYKA PRZEDMIOTOWA – jest bardziej szczegółowa od dydaktyki szczegółowej, zakres wiedzy zamyka się w jednym przedmiocie szkolnym lub jego części, czyli metodyki np. nauczania narciarstwa czy nauczania gry w tenisa.
DYDAKTYKA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO – jest to dział pedagogiki wychowania fizycznego i sportu, skoncentrowany na problemach uczenia się i nauczania w sporcie i poprzez sport, zajmujący się teoretycznymi podstawami, uwarunkowaniami, strukturami, czynnikami, efektami oraz wybranymi aspektami działań ruchowych człowieka. /Rothig 1983/
Dydaktyka wychowania fizycznego to intencjonalne i świadome doskonalenie przede wszystkim sfery psychomotorycznej, jak również poznawczej i emocjonalnej.
Dydaktyka obejmuje 2 grupy nauk:
- nauki syntetyczne – nauki opisujące świat
- nauki dynamiczne.
10 ZASAD WSPÓŁCZESNEJ DYDAKTYKI:
- patrzeć właściwie na dziecko jako istotę odrębna i posiadającą bogate życie wewnętrzne
- mobilizować aktywność dziecka
- pobudzać je i rozwijać, a nie nauczać
- uwzględniać głębsze zainteresowania dziecka
- angażować je do pełnego życia
- stwarzać z klasy społeczność dziecięcą
- łączyć aktywność ruchową z pracą umysłową
- rozwijać zdolności twórcze
- indywidualizować wg właściwej każdemu miary
- zastępować karność zewnętrzną wolnością wewnętrzną.
WYKSZTAŁCENIE – określenie poziomu ukończenia etapu wykształcenia.
KSZTAŁCENIE – odbieranie, przekształcanie i zapamiętywanie (odtwarzanie), (uczyć się i nauczać).
GŁÓWNE KONCEPCJE DYDAKTYCZNE:
1. TEORIA MATERIALIZMU DYDAKTYCZNEGO – celem podstawowym nauczania jest danie uczniom jak największej liczby wiadomości, a więc nauczanie wszystkiego, wiedza bardzo obszerna, pamięciowe przyswajanie treści (zmysły – pewne źródło wiedzy niezawodnej), (nauczanie – szkoła tradycyjna)
2. TEORIA FORMALIZMU DYDAKTYCZNEGO – celem podstawowym nauczania jest danie uczniom uniwersalnego narzędzia poznawczego, gwarantującego niezawodne poznanie prawdy; tym narzędziem jest rozum wyposażony w metody filozofii praktycznej (rozum – wiarygodne źródło prawdy), (uczenie się – szkoła aktywna)
3. TEORIA UTYLITARYZMU DYDAKTYCZNEGO – prawdziwe jest to co użyteczne i skuteczne w działaniu; celem podstawowym nauczania jest swobodny rozwój zainteresowań dziecka do czego nauczyciel powinien się przystosować (dziecko w centrum zainteresowań – aktywne działanie), (nauczanie – uczenie się – szkoła współczesna)
4. TEORIA MATERIALIZMU FUNKCJONALNEGO – droga do prawdy prowadzi od żywego postrzegania do abstrakcyjnej myśli i od niej do praktycznej weryfikacji; celem podstawowym nauczania jest łączenie opanowanej treści z rozwojem intelektualnym i kształtowaniem umiejętności działań praktycznych; nauczanie musi obejmować wszystkie składniki łącznie, jako że są one elementami jednolitego, pełnego aktu poznawczego (zmysł, rozum, praktyka).
ĆWICZENIE 2
MOTORYCZNOŚĆ – to całokształt przejawów, możliwości i potrzeb ruchowych człowieka, inaczej – sferę ruchowej aktywności; czyli to wszystko, co dotyczy poruszania się człowieka w przestrzeni na skutek zmian położenia całego ciała lub poszczególnych jego części względem siebie. Charakterystyczną cecha motoryki jest ruchliwość, czyli poziom wrażliwości na bodźce kinestetyczne lub skłonność do wyrażania stanów aktywności ruchem uzewnętrznionym, istnieją dwie postacie ruchliwości – hiperkinetyczna i hipokinetyczna.
ZDOLNOŚĆ MOTORYCZNA – to kompleks predyspozycji zintegrowanych wspólnym, dominującym położeniem biologicznym i ruchowym, ukształtowanym przez czynniki genetyczne i środowiskowe oraz pozostających we wzajemnych interakcjach; wraz z umiejętnościami ruchowymi tworzą potencjalna stronę motoryczności, warunkując stan gotowości organizmu do efektywnego wykonania różnego typu zadań ruchowych; charakteryzują złożony system uwarunkowań, tworzący zintegrowany zbiór elementów i stosunków pomiędzy nimi wyznaczających możliwości działania ruchowego i decydujących o efektywności motorycznej.
STRUKTURA ZDOLNOŚCI MOTORYCZNYCH:
- energetyczne (kondycyjne) – determinowane przez procesy energetyczno-metaboliczne i motywacyjne (siła, szybkość, wytrzymałość)
- informacyjne (koordynacyjne) – determinowane przez procesy sterująco-regulujące i kognitywne (zwinność, gibkość)
- hybrydowe (kompleksowe) – determinowane czynnikami obu wcześniej wymienionych grup, ale bez wyraźnej dominanty (dwojakość), (równowaga, rytmizacja, różnicowanie napięć mięśniowych, orientacja w przestrzeni, szybkość reakcji).
STRUKTURA MOTORYCZNOŚCI WG SZOPY
- sfera potencjalna – odzwierciedla możliwości wewnętrzne, czyli predyspozycje, zdolności i umiejętności ruchowe
- sfera efektywna – zalicza się tu rezultaty działań ruchowych człowieka, a więc stopień przejawiania się strony potencjalnej w konkretnych ruchach, wyróżnia się tutaj dwa piętra: typowe efekty motoryczne i zalecane testy.
ZDOLNOŚCI MOTORYCZNE WPŁYWAJĄCE NA PRZEBIEG PSYCHOMOTORYCZNEGO KSZTAŁCENIA:
SIŁA – zdolność człowieka do pokonywania oporów.
WYTRZYMAŁOŚĆ – zdolność wyzwalania siły w dłuższych jednostkach czasu.
SZYBKOŚĆ – zdolność do szybkiej reakcji na bodziec, zdolność do szybkich ruchów, zdolność lokomocji.
- zdolność do szybkiej reakcji na bodziec – jest możliwością szybkościową człowieka, uwarunkowana genetycznie (np. reagowanie na cios przeciwnika w sportach walki)
- zdolność do szybkich ruchów – określa możliwości organizmu w zakresie przemieszczania całego ciała lub jego części w przestrzeni w jak najkrótszym czasie, zasadniczymi elementami są tutaj podłoże energetyczne i szybkość skurczu mięśnia (np. skoki, rzuty)
- zdolność do szybkiej lokomocji – podlega uczeniu się i wpływom środowiskowym, zależy od siły i techniki ruchu (np. u pływaka pokonywanie oporów wody).
KOORDYNACJA RUCHÓW – to przyporządkowanie ruchów określonemu celowi; to takie uporządkowanie ruchów, które umożliwi wykonanie motorycznego zadania, cechy koordynacyjne pozwalają ujawnić się potencjalnym możliwościom w konkretnym sportowym działaniu, koordynacje można nazywać inteligencją ruchową.
DEFINICJE WG HIRTZA:
RÓWNOWAGA – utrzymanie pozycji ciała (równowaga statyczna) oraz zachowanie lub odzyskanie tego stanu (równowaga dynamiczna) w czasie czynności ruchowej albo po jej wykonaniu.
RYTMIZACJA – poczucie rytmu, zdolność odtwarzania rytmu, dobór właściwego tempa dla realizacji zadania sportowego; to koordynacja ruchów w czasie; to podstawowa predyspozycja do wykonania ruchu zgodnie z zamierzeniem i realizacją danego zadania.
ORIENTACJA W PRZESTRZENI – szybkość lokalizacji własnego miejsca; umiejętność i kontrola ułożenia swojego ciała w przestrzeni względem parametrów.
RÓŻNICOWANIE NAPIĘĆ MIĘŚNIOWYCH – to zdolność do odpowiedniego napinania i rozluźniania mięśni w danej sytuacji; ekonomizacja ruchów, czyli używanie do czynności ruchowej tylko tych mięśni i z taką siłą, które są konieczne do wykonania czynności; umiejętność wykonania precyzyjnych ruchów kształtowana przez doświadczenia.
SZYBKOŚĆ REAKCJI – to predyspozycja do błyskawicznej reakcji na bodziec.
DEFINICJE WG MEINELA I SCHNABLA
ZDOLNOŚĆ STEROWANIA RUCHAMI – jest to możliwość związana z tworzeniem umysłowym programów działania; podstawą zdolności sterowania ruchami jest sprawny system decyzyjny, a więc centralny i obwodowy system nerwowy; jest to tworzenie umysłowego programu działania.
ZDOLNOŚĆ PRZESTAWIANIA I DOSTOSOWANIA DO ZMIENNYCH WARUNKÓW OTOCZENIA – przystosowanie ruchowe do zmieniających się warunków; wymaga względnie szybkiego przejścia od jednego programu umysłowego czynności do drugiego; wyróżniamy trzy stopnie zdolności regulacji ruchów:
- przystosowanie ruchów do zmieniającej się sytuacji
- przystosowanie ruchów do zmieniającej się sytuacji pod presja czasu
- przystosowanie ruchów do zmieniającej się sytuacji pod presją zachowań przeciwnika.
ZDOLNOŚĆ UCZENIA SIĘ MOTORYCZNEGO – zdolność do uczenia się nowych czynności ruchowych; pojętność ruchowa; zdolność do koordynowania ruchów zgodnie z nieznanym dotąd zadaniem; w uczeniu się ważna jest sprawność centralnego układu nerwowego, pamięć, szybkość przyswajania, dokładność i trwałość zapamiętywania.
POZIOMY KOORDYNACJI RUCHOWEJ:
Możliwości koordynacyjne określane są przez:
- dokładność
- czas
- zmienność warunków.
I – zdolność do sterowania prostych czynności bez ograniczeń czasowych i bez zmieniających się warunków
II – zdolność do sterowania prostych czynności przy ograniczeniach czasowych i bez zmieniających się warunków
III – zdolność do sterowania prostych czynności bez ograniczeniach czasowych i przy zmieniających się warunkach
IV - zdolność do sterowania złożonych czynności przy ograniczeniach czasowych i przy zmieniających się warunkach.
I – dokładność
II – dokładność i szybkość
III – dokładność i zmienność
IV – dokładność i zmienność i szybkość.
KOORDYNACJA RUCHÓW JAKO ELEMENT SZKOLNEGO WYCHOWANIA FIZYCZNEGO
INTELIGENCJA – to ogólna zdolność do rozwiązywania problemów.
INTELIGENCJA RUCHOWA – możliwość efektywnego wykonywania nowego ruchu na bazie posiadanych doświadczeń; duży zasób umiejętności ruchowych i zdolność wykorzystywania go dla rozwiązywania zadań ruchowych.
ĆWICZENIE 3
UCZENIE SIĘ:
WG GALLOWAYA – (w ujęciu pedagogicznym) – uczenie się to względnie trwała zmiana w tendencji do zachowywania się w pewien sposób, która to zmiana jest wynikiem ćwiczenia połączonego ze wzmocnieniem.
WG WŁODARSKI I MATCZAK – (w ujęciu psychologicznym) – uczenie się ma miejsce wtedy, gdy w procesie indywidualnych doświadczeń u jednostki zachodzą względnie trwałe zmiany w zachowaniu.
WG BALLEY – uczenie się to proces prowadzący do względnie trwałych modyfikacji zachowania motorycznego jednostki w wyniku jej uprzednich doświadczeń.
WG SZEWCZYK – uczenie się to świadoma, zamierzona działalność ludzka.
WG OKOŃ – uczenie się jest procesem w toku którego na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte.
UCZENIE SIĘ CZYNNOŚCI RUCHOWYCH – to zmysłowe odbieranie otoczenia i przetwarzanie umysłowe informacji dotyczącej nieznanej dotąd czynności ruchowej, a następnie wykonywanie czynności za pomocą systemu motorycznego oraz sprawdzanie skuteczności tej czynności w różnych sytuacjach otoczenia.
SKUTECZNOŚĆ UCZENIA SIĘ ZALEŻY OD:
- ucznia – jego zdolności, cech, temperamentu, inteligencji, osobowości, motywacji
- nauczyciela – jego zdolności przywódczych, pracowitości, zdolności inspiracji
- czynników zmiennych dla procesu uczenia się
- warunków uczenia się – sale, sprzęt, warunki organizacyjne.
NAUCZNIE:
WG CZABAŃSKI – (w ujęciu pedagogicznym) – nauczanie to zarówno czynności podejmowane przez nauczyciela, ale i proces, którego celem jest zmiana zachowania się ucznia w rezultacie współdziałania nauczyciela.
WG WŁODARSKI I MATCZAK – nauczanie to przede wszystkim organizowanie aktywności ucznia – wychowanka z myślą o przyswojeniu przez niego określonych wiadomości i umiejętności, wykształceniu postaw wobec świata i ludzi.
WG POMYKAŁO – nauczanie oznacza specyficzne działania podejmowane przez jedne osoby w tym celu, by inni przyswoili jakieś wiadomości lub umiejętności, podnosili poziom swego wykształcenia, uzyskali pożądane osiągnięcia rozwojowe.
WG OKOŃ – (w ujęciu psychologicznym) – nauczanie to planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami, polegająca na wywołaniu i utrwalaniu zmian w ich dyspozycjach oraz postępowaniu całej osobowości; nauczanie ma miejsce pod wpływem uczenia się oraz opanowania wiedzy, przeżywania wartości i własnej działalności praktycznej.
NAUCZANIE CZYNNOŚCI RUCHOWYCH – to wymiana informacji między nauczycielem a uczniem; rezultatem tej wymiany są względnie trwałe zmiany w zachowaniu się ruchowym ucznia.
DOJRZEWANIE MOTORYCZNE – zmiany motorycznego zachowania, zachodzące pod wpływem programu genetycznego.
UCZENIE SIĘ MOTORYCZNE – zmiany zachodzące w wyniku osobistych doświadczeń, zależy od środowiska człowieka.
ZWIĄZEK UCZENIA SIĘ Z DOJRZEWANIEM DOTYCZY:
- zmian w organizmie powstałych wyłącznie jako skutek procesu dojrzewania
- zmian będących wynikiem łącznego nakładania się wpływów procesu dojrzewania i uczenia się, np. chodzenie, opanowanie języka
- zmian, których wyłączną przyczyną jest uczenie się, np. gra w piłkę.
*proces dojrzewania i uczenia się ma wpływ na zmiany i doskonalenie motoryki; procesy te przeplatają się i jedno warunkuje drugie
*proces dojrzewania motorycznego jest uwarunkowany genetycznie, i w związku z tym nauczyciel ma ograniczony wpływ na ten proces
*proces uczenia się zależy od środowiska człowieka; nauczyciel ma wpływ na ten proces gdyż uczenie się polega na zbieraniu indywidualnych doświadczeń przez ucznia
*obok stymulacji dojrzewania przez ćwiczenia obowiązkiem nauczyciela jest stymulacja uczenia się przez nauczanie.
UCZENIE SIĘ W UJĘCIU POZNAWCZYM:
PODEJŚCIE KONEKSJONISTYCZNE – zmierza do poznania systematycznych zależności między określonymi bodźcami środowiskowymi a reakcjami organizmu w trakcie uczenia się; obserwowane zdarzenia bodźcowe prowadzą do zmian w organizmie, które powodują obserwowane reakcje; jeśli podam i powtórzę treści dostępne dla wszystkich to uczniowie to zapamiętają; wielokrotność powtarzania obniża poziom nauczania ze względu na powszechność nauki i dostępność dla każdego, tak aby każdy zapamiętał treści.
PODEJŚCIE POZNAWCZE – bodziec ze środowiska oddziaływuje na organizm w takim sensie, że powoduje zmiany zachodzące na poziomie uczuć, zainteresowań, postaw, wartości, spostrzeżeń, które wywołują zmiany w jego zachowaniu, a zmienione zachowanie przyjmuje się za wskaźnik, że nastąpiło uczenie się; obserwowane zdarzenia bodźcowe powodują obserwowane reakcje; można w tym systemie stosować indywidualizację; im lepiej znamy ucznia tym lepiej jest dobrać bodziec na określoną reakcje.
WERTHEIMER – UCZENIE SIĘ CAŁOŚCIOWE
„Całość to więcej niż suma jej części.” Wyrażał pogląd, że rozkładanie całego doznania moralnego na części niszczy jego całościowy charakter. Twierdził, że badanie wyizolowanych części, jednostek zachowania nie jest równoznaczne z badaniem całości danego doświadczenia czy doznania. Jego podejście do uczenia się zyskało miano „psychologii postaci”, a później „poznawczej teorii Pola”, co odnosiło się do współdziałania wielu sił na zachowanie jednostki w każdym momencie.
KOHLER – UCZENIE SIĘ PRZEZ WGLĄD
Rozwiązanie problemu nie następuje w wyniku warunkowania ani licznych prób i błędów, lecz w wyniku przeorganizowania uprzednich doświadczeń w nowe struktury myślowe. Rozwiązywanie problemów następuje przez uzyskanie wglądu polegającego na zrozumieniu, do którego dochodzi się stopniowo przez próby i błędy lub nagle, jakby w jednym błysku olśnienia. Wgląd to nagłe zrozumienie (olśnienie) na czym polega problem – tzw. efekt „aha!”. Rzeczą charakterystyczną dla rozwiązań osiągniętych przez wgląd jest ich trwałość, tzn. przy powtórzeniu sytuacji problemowej rozwiązanie osiągane jest od razu. W podobnej sytuacji problemowej wgląd pojawia się szybciej niż wystąpił w sytuacji pierwotnej. Wyuczona zostaje tak jakby tendencja do rozwiązania zadania w nowych sytuacjach.
Eksperyment z szympansem Sułtanem, który siedział w klatce a nad klatką siedział banan. Szympans miał do dyspozycji kij w klatce i dwa inne kije, które mógł przyciągnąć kijem z klatki. Kij jednak był zbyt krótki by nim przyciągnąć banana. Sułtan przyciągnął inny kij, szczepił je razem i strącił banana. Gdy powtórnie znalazł się w podobnej sytuacji od razu wykonał zadanie bez błędnych prób. Właściwe rozwiązanie osiągnięte więc zostało nagle a nie drogą eliminacji błędnych prób. Początkowe próby, w których zwierzę wykorzystywało dotychczasowe umiejętności jako nieefektywne, zostały zastąpione przez wgląd w sytuację problemową, który daje natychmiastowe rozwiązanie.
BURNER – UCZENIE SIĘ JAKO ODKRYWANIE
Twierdził on, że metody odkrywania, które kładą nacisk na strukturę materiału, a nie na konkretne szczegóły, prowadzą zwykle do uczenia się tego materiału ze zrozumieniem, a nie mechanicznie. Był przekonany, że materiał wyuczony w ten sposób będzie się odznaczać wysokim stopniem użyteczności, że jego zapamiętywanie będzie bardziej prawdopodobne, i że pozwoli on uczniowi na łatwe przechodzenie od elementarnego zapoznania się z pewnym tematem do studiowania go na poziomie bardziej zaawansowanym w późniejszych stadiach programu. Wyższy stopień użyteczności wiedzy – zrozumienie struktury materiału (wzajemnych powiązań), a nie konkretnych szczegółów.
TOLMAN – UCZENIE SIĘ JAKO ZACHOWANIE CELOWE
Jego zdaniem nasze zachowanie nie jest tylko reakcja na bodźce, jest ona także funkcją naszych przekonań, postaw, uczuć i celów.
Zmienne poznawcze – myślenie, odczuwanie, wartościowanie – uważano je za abstrakcje i ściśle definiowano.
Zmienne pośredniczące – głód, pragnienie, pożądanie – to ogniwo łączące koneksjonistyczną i poznawczą interpretację uczenia się, definiowano je w kategoriach operacyjnych.
Behawioryzm całościowy to połączenie zachowania celowego (poznawczego) z obserwowalnymi, mierzalnymi bodźcami i reakcjami (behawioryzm).
BEHAWIORYZM – teoria na temat zachowania organizmu bez odwoływania się do tego, co może zachodzić w umyśle tego organizmu.
KOGNITYWIZM – wyrażał przekonanie, że ważna rolę w kształtowaniu ludzkiego zachowania odgrywają złożone procesy umysłowe.
TOMASZEWSKI – SYTUACJA ZADANIOWA, SYTUACJA PROBLEMOWA
Teoria prof. Tadeusza Tomaszewskiego to teoria tłumacząca współczesne zachowanie się człowieka.
Zachowanie reaktywne – związek bodźca z reakcją, zachowanie jest determinowane przez bodziec.
Zachowanie celowe – moja świadomość kieruje moim zachowaniem, wiem dlaczego coś robie.
Zaspokajanie potrzeb jest odpowiedzią na braki. Aby utrzymać człowieka w zdrowiu psychicznym to wszystko musi być w równowadze. Człowiek boryka się z zadaniami, a ich poziom rośnie wraz z nim. Jeśli wynik nie zaspokoi stawianego zadania to będziemy sfrustrowani. Im więcej skumulujemy frustracji tym bardziej będziemy niezadowoleni z siebie i trudniej będzie nam rozwiązywać nasze zadania.
Formuła Z – W
Z – zadanie; stan, który pojawia się wtedy, gdy chcemy zaspokoić potrzebę; potrzeba bierze się z braku, ale brak nie zawsze warunkuje potrzebę; zadanie wyznacza kierunek naszego działania; satysfakcja odróżnia nas od zwierząt; zadanie ma nas doprowadzić do oczekiwanego wyniku.
W – wynik czynności, sytuacja końcowa.
Schemat czynności, zachowania się celowego Sw – cz – W
Sw – sytuacja wyjściowa; zespół czynników, które określają szanse wykonania zadania.
Cz – czynność; umiejętność określania braku potrzeby, zadania oraz umiejętności zaplanowania rozwiązania problemu; dojście do wyniku.
Czynność to świadome i celowe działanie.
Czynność ruchowa to świadome działanie do osiągnięcia ruch, świadome i ukierunkowane na cel.
Schemat błędów (wynik mija się z celem) Sw - - - - - -- - C
\ / /
\ Bcz / Bw
\ / /
W
Błąd wyniku – nieprawidłowo postawiony cel, wynika ze złego interpretowania sytuacji wyjściowej (kula śnieżna - kumulacja). Błąd wyniku powstaje przez nierealność celu (zła ocena sytuacji wyjściowej) lub przez błąd czynności
Błąd czynności – różnica między czynnością, która prowadzi do realizacji celu a czynnością zrealizowaną (niekonsekwencja).
SYTUACJA CZŁOWIEKA – jest to układ jego wzajemnych stosunków z innymi elementami jego środowiska w określonym momencie czasu.
SYTUACJA ZADANIOWA
Jeśli w określonej sytuacji człowiek wytwarza sobie cel do osiągnięcia i program do wykonania, to możemy powiedzieć, że stawia sobie zadanie, a sytuację, która ma ulec zmianie zgodnie z zadaniem, możemy nazywać sytuacją zadaniową.
Zachowania się celowe, których punktem wyjścia jest określona sytuacja i które zmierzają do osiągnięcia określonej innej sytuacji nazywamy czynnościami (np. czynność jedzenia prowadzi od sytuacji głodu do sytuacji sytości). Czynność, która ma doprowadzić do zamierzonego celu nazywa się programem. Jeśli człowiek, świadomie przewidując sytuację, wytwarza sobie cel do osiągnięcia i program do wykonania, to mówimy, że stawia sobie zadanie. Zadanie, które zamierza wykonać uczący się powinno mieć dla niego pewną wartość, a realizacja nie powinna przekraczać możliwości ucznia. Sytuacja, która ma ulec zmianie zgodnie z zadaniem nazywamy sytuacją zadaniową.
SYTUACJA PROBLEMOWA
PROBLEM – jest rodzajem zadania, którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą posiadanych wiadomości, umiejętności i nawyków.
FAZY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW:
- DOSTRZEGANIE PROBLEMU – w tej fazie podmiot dostrzega problem, czyli odkrywa go ; uświadamia sobie, że zasób posiadanej przez niego wiedzy nie wystarcza do osiągnięcia planowanych celów.
- ANALIZA SYTUACJI PROBLEMOWEJ – w tej fazie człowiek analizuje informacje zawarte w sytuacji problemowej oraz strukturę celu, który ma osiągnąć. Bada jakie są rozbieżności i luki między tym, co jest dane, a tym, co jest pożądane.
- WYTWARZANIE POMYSŁÓW ROZWIĄZANIA – w fazie tej, zwanej fazą produktywną, podmiot wytwarza nowe informacje, takie jak hipotezy czy metody. Wszelkie rezultaty myślenia produktywnego SA nazywane pomysłami rozwiązania.
- WERYFIKACJA PROBLEMÓW – celem tej fazy, zwanej również oceną lub kontrola pomysłów, jest sprawdzenie ich wartości. W wyniku weryfikacji człowiek albo przyjmuje pomysł jako rozwiązanie ostateczne, albo go odrzuca.
RODZAJE SYTUACJI PROBLEMOWYCH:
& W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMU INFORMACJI, CZYLI DANYCH POCZĄTKOWYCH ZAWARTYCH W SYTUACJI PROBLEMOWEJ:
- PROBLEMY OTWARTE – problemy, w których poziom informacji jest bardzo niski, człowiek nie posiada wszystkich danych o możliwych rozwiązaniach problemu, nie wie on jakie hipotezy i warianty wchodzą w grę. Aby rozwiązać problem należy sformułować różne pomysły rozwiązania, a dopiero później wybrać jeden z nich.
- PROBLEMY ZAMKNIĘTE – problemy, w których dany jest pełny zbiór możliwych rozwiązań; zadnie człowieka polega na wyborze jednego z nich.
& W ZALEŻNOŚCI OD SFORMUŁOWANIA CELU:
- PROBLEMY KONWERGENCYJNE – problemy, w których cel jednocześnie określa końcowy wynik, co powoduje, że problemy te maja tylko jedno poprawne rozwiązanie.
- PROBLEMY DYWERGENCYJNE – problemy, w których cel dopuszcza wiele poprawnych rozwiązań.
ĆWICZENIE 4
UCZENIE SIĘ MOTORYCZNE – ruchy proste - określa się jako zamierzone i niezamierzone zdobywanie i utrwalanie określonych umiejętności ruchowych droga powtarzania. To proces zbierania indywidualnych doświadczeń (informacji), którego wynikiem są względnie trwałe zmiany motorycznego zachowania.
SYSTEMATYKA RUCHÓW CZŁOWIEKA WG GILEWICZA:
RUCHY ELEMENTARNE – są to ruchy wykonywane w jednym stawie, często na zasadzie odruchów. Wyróżniamy wśród nich: zginanie, prostowanie, przywodzenie, odwodzenie, nawracanie, odwracanie, przodozgięcie, tyłozgięcie (uda i ramienia). Z umiejętnościami wykonywania ruchów elementarnych (prostych) przychodzimy na świat, a częściowo są one rezultatem prostego uczenia się na zasadzie bodziec – reakcja (S - R).
AKTY RUCHOWE – bardziej złożone ruchy – jest to zbiór połączonych ruchów elementarnych. Człowiek uczy się aktów ruchowych na zasadzie bodziec – reakcja. Akty ruchowe mogą coś wyrażać (np. w tańcu), mogą też być zbiorem prostych ruchów (np. bezsensowny gest – zginanie kg w st. Łokciowym wraz ze zginaniem i prostowaniem ręki). Do aktów ruchowych zaliczamy: uderzenia, pchnięcia, przysiady, zamachy, kopnięcia, itd.
* Ruchy elementarne i akty ruchowe są ruchami mimowolnymi. Związane są z nasza naturą i biologiczną cechą naszej ruchliwości. Akty ruchowe od ruchów elementarnych różnią się ilościowo (są ilościowo bogatsze).
CZYNNOŚCI RUCHOWE - to zbiór aktów ruchowych, różniący się od aktów ruchowych jakościowo. Nie SA to mimowolne ruchy, lecz ruchy ukierunkowane na realizację zadania. Poprzedza je zastanowienie nad celem, a także nad czynnością (droga do celu), którą trzeba wykonać aby osiągnąć cel. To każde zadanie motoryczne ukierunkowane na cel. Czynności ruchowe to: * czynności sportowe – czynności niezbędne do uprawiania sportu, np. rzut oszczepem, pchnięcie kulą; * czynności ukierunkowane na zabawę – np. taniec, gra w kręgle; * czynności ukierunkowane na zdrowie – np. jazda rekreacyjna na nartach.
FENOMEN KULTUROWY CZYNNOŚCI RUCHOWYCH (GROSSING)
Grossing twierdzi, że czynności ruchowe człowieka, w tym czynności sportowe, są wyrazem określonej kultury. To przede wszystkim fenomen kulturowy, a nie biologiczny. Czynności ruchowe to przejaw kulturowy, czyli świata sztucznego, który stworzył i tworzy sobie człowiek. Przejawia się w ruchach dowolnych oraz jest rezultatem decyzji, co jest zgodne z jego wolą. Nie musimy nauczać ruchów elementarnych i aktów ruchowych, bo te rozwijają się i doskonalą w naturalnych warunkach otoczenia. Ruch jest atrybutem ożywionej materii. Natomiast niezbędne jest nauczanie czynności ruchowych (sportowych), zachowań celowych i świadomych. Są one efektem doświadczeń człowieka i jego przemyśleń ukierunkowanych na realizacje zadań psychomotorycznych (połączenie psychiki z motoryką człowieka w związku ze środowiskiem zewnętrznym). Przekaz czynności, które są zdobyczą kultury widać w działaniach społecznych i w kontaktach z innymi ludźmi – poprzez nauczanie. Np. kultura europejska – rzut dyskiem, kultura dalekiego wschodu – sumo, kung – fu. Jest to rezultat dorobku kulturowego ludzi i żadnej z tej czynności nie da się nauczyć bez pomocy innych. O czynnościach ruchowych mówi się tylko wtedy, gdy wykonuje je człowiek.
UMIEJĘTNOŚĆ – to czynność wykonywana bardzo ekonomicznie i skutecznie, płynnie i harmonijnie, nie tylko dokładnie w przestrzeni, ale również we właściwym rytmie; czynność ruchowa w miarę doskonalenia staje się umiejętnością;
NAWYK- czynność dobrze wyćwiczona, czyli umiejętność, której już w czasie praktycznego działania nie musimy poświęcać szczególnej uwagi i wykonujemy ją praktycznie automatycznie. Typowym przykładem jest chód – na początku była to czynność bardzo skomplikowana, która po wielu ćwiczeniach stała się umiejętnością, a obecnie jest zachowaniem nawykowym – dzieje się to bez kontroli naszej świadomości. Nawyki dzielimy na: ruchowe, językowe, myśleniowe, poznawcze.
TEORIE UCZENIA SIĘ MOTORYCZNEGO:
POHLMANN
Pohlmann proces uczenia się i nauczania czynności ruchowych przedstawił w formie spirali. Na każdym obwodzie spirali umieścił te same elementy procesu uczenia się, które na kolejnych obwodach znajdowały się na coraz wyższym poziomie, zbliżając uczącego się do realizacji zadania i osiągnięcia założonego celu.
Uczenie się motoryczne to przede wszystkim planowanie i programowanie umysłowe. Podstawowe znaczenie dla skuteczności uczenia się mają wyobrażenia motoryczne i antycypacja praktycznego działania. Tworzeniu wyobrażeń towarzyszy świadome podjęcie decyzji o wykonaniu czynności oraz samoocena i ocena nauczyciela, różnicy między założonym celem a wynikiem procesu uczenia się. Kontrola wyników stwarza możliwość podjęcia korekty na kolejnym obwodzie spirali w poszczególnych jej elementach.
Proces uczenia się odbywa się etapami, które można ująć jako drogę od „przyswojenia” (przez uwewnętrznienie oraz uzewnętrznienie, czyli interioryzację i eksterioryzację), aż do zróżnicowanego zastosowania.
Pohlmann wyróżnia w poszczególnych fazach uczenia się następujące funkcje:
- przyswajania informacji i jej selekcji w wyniku dotychczasowych doświadczeń uczącego się
- oceniania i wartościowania przyswajanej czynności ruchowej
- planowania, czyli umysłowego zarysu danej czynności
- programowania, czyli ustalenia szczegółowego algorytmu ruchów dla przyjętego wcześniej umysłowego zarysu danej czynności
- wykonania, czyli realizacji wcześniej zaprogramowanej czynności
- kontrolną, zamykająca krąg spirali, która przekazuje informację zwrotną o dotychczasowych wynikach uczenia się.
* cel – określony jako wartość pożądania, np. umiejętność skoku flopem
* wstępna orientacja (obiekt, środowisko) – daje informacje o skoczni, rodzaju podłoża do odbicia, wysokości poprzeczki, itd.
* odbiór informacji, jej zbieranie i umysłowe przetwarzanie – np. poprzez pokaz instruktora, instrukcję słowna czy poprzez próbę wykonania skoku
* przygotowanie informacji – przez jej analizowanie i integrację z dotychczasowym doświadczeniem ruchowym ucznia
* ocenianie – porównanie i ostateczne określenie czynności, którą pragnie opanować
* projektowanie – ustalenie z której nogi się odbić i jak kolejno wykonywać ruchy podczas lotu, a jak lądować; wybrać wariant optymalny i ustalić ostateczną formę czynności
* działanie – następuje przekształcenie ideowego, myślowego programu w działanie i dokonywanie konkretnej operacji skoku flopem
* informacja zwrotna – wykonanie skoku daje możliwość informacji zwrotnej uczniowi; możliwość zorientowania się czy to co wykonał bliskie jest założonemu celowi. Dzieje się to dzięki informacji własnej i obcej. Taka wszechstronna informacja o wynikach daje szanse na przejście do kolejnego obwodu uczenia się, lecz już na wyższym poziomie spirali, zbliżając się do celu.
TUTOR – dawniej nauczyciel prywatny, korepetytor; aktualnie - techniczne urządzenie trenujące, zapewniają korektę wykonywanej czynności; może być dostarczana uczniowi w trakcie wykonywania przez niego danej czynności – informacja bieżąca lub niewiele później – informacja szybka.
INTELIGENTNY SYSTEM TUTORINGU – cały proces uczenia się polega na stopniowym eliminowaniu błędów. W takim przypadku potrzebny jest dokładny wzorzec czynności oraz urządzenie, które rejestruje na bieżąco różnice miedzy wykonywaną przez ucznia czynnością a przygotowanym przez biomechaników wzorcem ruchów. Informacja docierająca do uczącego się jest obiektywna, niezależna od poglądów i przekonań nauczyciela, przekazywana przy użyciu odpowiednich urządzeń technicznych. Taki sposób nauczania opiera się również na wykorzystywaniu pamięci krótkotrwałej do zapamiętania bądź redukcji treści nauczania. Istnieje jednak ryzyko, że taki wzorzec nie będzie odpowiadał indywidualnym cechom rozwoju psychofizycznego, dotychczasowym doświadczeniom bądź inteligencji uczącego, zatem nie będzie również zapewniał optymalnej realizacji zadania sportowego.
HOTZ
Ideomotoryka dotyczy tych motorycznych struktur i funkcji, które biorą udział w treningu mentalnym czy ideomotorycznym przez wyobrażenia i/lub słowne uzupełnienia, które przy tym wywołują bioelektryczna aktywność, podobna do tej, która występuje przy czynnościach ruchowych realnych. W zakresie koordynacji ruchów można przez ideomotorykę doskonalić pamięciowy obraz ruchów, a także antycypację działania. Mają więc one znaczenie w procesie uczenia się motoryczno – sportowego. Zjawiska ideomotoryczne stanowią podstawę treningu autogennego. Samo wyobrażenie jakiejś czynności ruchowej wystarczy, aby wywołać nieznaczne próby wykonania wyobrażenia ruchu. Każde swiadome działanie poprzedzone jest bardziej lub mniej uświadomionym wyobrażeniem tego, do czego zmierzamy.
WYOBRAŻENIA RUCHOWE A POTENCJAŁ ENERGETYCZNY CZYNNOŚCI RUCHOWYCH
Hot za główne komponenty umiejętności uznaje warstwy: informacyjną i energetyczną. Z jednej więc strony należy uzyskać psychofizyczne podstawy umiejętności, zatem mieć odpowiednią siłę czy wytrzymałość, a także niezbędną odporność na lęk czy chęć podjęcia ryzyka, z drugiej zaś wstępne wyobrażenia tej czynności, której mamy zamiar się nauczyć. Istotą tej koncepcji jest stałe doskonalenie wewnętrznego modelu, wzorca czynności, której się uczymy. Hotz nazywa wyobrażenie motoryczne kluczem sprawnego uczenia się. Sam proces uczenia się następuje z jednej strony przez doskonalenie wyobrażenia danej czynności, czyli procesy poznawcze, a z drugiej przez próby wykonywania czynności, czyli ćwiczenia. Doskonalenie wewnętrznego modelu tej czynności, której się uczymy następuje dzięki czynnikom informacyjnym (wyobrażeniom) i energetycznym (ćwiczeniom).
FUNKCJE WYOBRAŻEŃ RUCHOWYCH:
- PROGRAMUJĄCA – uczeń wyobraża sobie cel i sposób realizacji podjętego działania
- TRENUJACA – intensywne myślenie o czynności zapobiega zbyt szybkiej utracie siły, a także uaktywnia układ krążenia
- REGULIJĄCA – wyraża się w możliwościach kontroli i korekty w czasie wykonania zarówno w praktyce, jak i przez wyobrażenie sobie sposobu wykonania tej czynności.
SCHMIDT
Schmidt analizując podstawy motorycznego uczenia się wyróżnia dwa schematy zachowania – jeden dotyczy uczenia się czynności trwających bardzo krótko, drugi trwających znacznie dłużej. „Bardzo krótko” – w takim czasie, w którym nie umiemy ruchu świadomie kontrolować i korygować. „Znacznie dłużej” – dotyczy to ruchów wykonywanych tak wolno, że jesteśmy w stanie włączyć świadome sterowanie tym ruchem.
Proces motorycznego uczenia się wg Schmidta to przede wszystkim wybór i rozpoznawanie bodźca, na który reaguje uczący się człowiek w sposób pozwalający mu na sprawne zachowanie ruchowe bądź na opanowanie i uczenie się dotąd nieznanej mu czynności ruchowej.
Zaletą tej teorii jest przedstawienie w prosty sposób skomplikowanego przebiegu informacji w systemie nerwowym człowieka, służący zmianom jego zachowania. Przebieg ten może zamykać się na poziomie rdzenia kręgowego, systemu mięśniowego bądź może być regulowany przez kontakty z otoczeniem (przez środowisko). W wielu jednak punktach model ten znacznie upraszcza i ogranicza pojęcie uczenia się ludzi. Brak w nim tak istotnych podsystemów jak np. motywacji, stanów emocjonalnych a także uwzględnienia doświadczeń uczącego się, zarówno indywidualnych (uczenia się) jak i gatunku (rezultaty dojrzewania).
Schmidt opierał się na teorii Arendsa – „cloosed loop” – „zamknięte obwody”. Teraz zamkniętej pętli – uczenie się czynności ruchowej przebiega na dwóch poziomach.
I – korygowanie błędnych ruchów, poprzez sprzężenie zwrotne napięć mięśniowych
II – w wyniku wcześniej zaprogramowanego „ obrazu wyobrażeniowego” powstają w systemie nerwowym „zamknięte obwody”.
TEORIA SCHEMATÓW – czyli próba wyjaśnienia podstaw zachowania się ruchowego oraz uczenia się złożonych czynności ruchowych, a szczególnie ruchów spontanicznych.
UNGERGER
Główne założenia teorii sensomotorycznego uczenia się i nauczania przedstawił po raz pierwszy Ungenger na przykładzie techniki skoku w dal. Podstawowym pojęciem sensomotoryki jest sekwencja sensomotoryczna.
SEKWENCJA SENSOMOTORYCZNA – to elementarna konfiguracja czynności ograniczona dwoma miejscami decyzji, między którymi nie podejmuje się żadnej innej decyzji w strukturze systemu sensomotorycznego.
Wyodrębnienie elementarnego nośnika informacji (sekwencji sensomotorycznej) z całej czynności ruchowej pozwala uporządkować strukturę czynności. Taka analiza jest punktem wyjścia do podjęcia procedur dydaktycznych. Wyodrębnia się zatem kolejne sekwencje i naucza zapamiętania tych sekwencji oraz kolejności ich występowania.
SEKWENCJA WĘZŁOWA – to zbiór kilku sekwencji sensomotorycznych połączonych ze sobą w taki sposób, aby nauczyć go jednym znakiem.
najważniejsze sekwencje w ruchu, które zapewniają jego efektywność i całościowy charakter.
SUPERSEKWENCJA - najważniejsze sekwencje w ruchu, które zapewniają jego efektywność i całościowy charakter.
UCZENIE SIĘ SENSOMOTORYCZNE – WADY:
- sprowadzenie tego procesu do odtwarzania wzorców ruchowych, brak możliwości poznania innych rozwiązań określonego zadania sportowego
- uczeń nie uczy się rozwiązywać zadania sportowego, lecz tylko ruchów czy schematów ruchowych
- brak uwzględnienia sfery emocjonalnej, nastawienia i motywacji ucznia
- nauczyciel jest tylko „nadajnikiem”, a uczeń „odbiornikiem”.
UCZENIE SIĘ SENSOMOTORYCZNE – ZALETY:
- podkreślenie ważności etapu myślenia i świadomego działania, zwłaszcza na początku uczenia się nowej czynności
- sprawna komunikacja dydaktyczna między nauczycielem a uczniem.
DYDAKTYKA – to termin pochodzenia greckiego (didasco – uczę, nauczam, didasskolos - nauczyciel), termin ten do nauk pedagogicznych wprowadził w 1657 Jan Amos Komenski w jednym ze swoich dzieł i wyjaśnił, że dydaktyka to sztuka nauczania wszystkiego i wszystkich.
Gagne (1977) – dydaktyka rozumiana jako sztuka nauczania to sztuka instrumentalna, która zrywa z receptami, formułami i algorytmami. Wymaga improwizacji, spontaniczności, wyczucia formy, stylu, tempa oraz rytmu. Nauczyciel to osoba, która „uprawia” sztukę nauczania z talentem pedagogicznym, ma zdolności porozumiewania się z uczniami, wyczucia trudności, na które napotykają, a także potrafi – w sobie tylko wiadomy sposób – odkryć i rozwinąć głęboko nieraz ukryte szczególne uzdolnienia wychowanków. /sztuka!!!/
DYDAKTYKA – współcześnie – dziedzina nauki o nauczaniu i uczeniu się.
DYDAKTYKA - wg Arends – nauka nauczania jest procesem ustawicznego rozwoju nie ograniczonym z jednej strony data pierwszego wykładu z metodyki, z drugiej data otrzymania świadectwa uprawniającego do nauczania. Dydaktyka jest zatem dziedzina naukową, w której trzeba stale dociekać prawidłowości w dążeniu do obiektywnego, uzasadnionego i uporządkowanego poznania procesów kształcenia ludzi. /nauka!!!/
Nauczyciele powinni nie tylko być dydaktykami, ale również mieć dydaktyczną wiedzę.
DYDAKYKA OGÓLNA – zajmuje się 3 podstawowymi sferami kształcenia (zajmuje się wszystkimi sferami kształcenia):
- sferą psychomotoryczna (ruchową) - ręka
- sferą poznawczą (umysłową) - głowa
- sferą emocjonalną (uczuciową) – serce.
Dydaktyka ogólna jest dziedzina spośród nauk pedagogicznych, która zajmuje się ogólnym kształceniem ludzi. Kształcenie to obejmuje zarówno sferę poznawczą (myślenie, rozumowanie, wiedza), jak i sferę emocjonalna (postawy, przekonania, wartości) oraz sferę psychomotoryczną (czynności ruchowe, umiejętności, sprawności).
SFERY KSZTAŁCENIA:
- poznawcza – wiadomości, zrozumienie, zastosowanie, analiza, synteza, ocena
- emocjonalna – percepcja, reagowanie, wartościowanie, organizowanie, charakteryzowanie
- psychomotoryczna – odruchy, ruchy elementarne, umiejętności percepcyjne, sprawności fizyczne, czynności ruchowe, komunikowanie się bezsłowne.
DYDAKTYKA SZCZEGÓŁOWA –jest teorią nauczania wybranych dziedzin wiedzy, zajmuje się określonym zakresem kształcenia np. dydaktyka wychowania fizycznego – kształceniem psychomotorycznym człowieka, a dydaktyka języków obcych kształceniem z zakresie różnych obcych języków.
DYDAKTYKA PRZEDMIOTOWA – jest bardziej szczegółowa od dydaktyki szczegółowej, zakres wiedzy zamyka się w jednym przedmiocie szkolnym lub jego części, czyli metodyki np. nauczania narciarstwa czy nauczania gry w tenisa.
DYDAKTYKA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO – jest to dział pedagogiki wychowania fizycznego i sportu, skoncentrowany na problemach uczenia się i nauczania w sporcie i poprzez sport, zajmujący się teoretycznymi podstawami, uwarunkowaniami, strukturami, czynnikami, efektami oraz wybranymi aspektami działań ruchowych człowieka. /Rothig 1983/
Dydaktyka wychowania fizycznego to intencjonalne i świadome doskonalenie przede wszystkim sfery psychomotorycznej, jak również poznawczej i emocjonalnej.
Dydaktyka obejmuje 2 grupy nauk:
- nauki syntetyczne – nauki opisujące świat
- nauki dynamiczne.
10 ZASAD WSPÓŁCZESNEJ DYDAKTYKI:
- patrzeć właściwie na dziecko jako istotę odrębna i posiadającą bogate życie wewnętrzne
- mobilizować aktywność dziecka
- pobudzać je i rozwijać, a nie nauczać
- uwzględniać głębsze zainteresowania dziecka
- angażować je do pełnego życia
- stwarzać z klasy społeczność dziecięcą
- łączyć aktywność ruchową z pracą umysłową
- rozwijać zdolności twórcze
- indywidualizować wg właściwej każdemu miary
- zastępować karność zewnętrzną wolnością wewnętrzną.
WYKSZTAŁCENIE – określenie poziomu ukończenia etapu wykształcenia.
KSZTAŁCENIE – odbieranie, przekształcanie i zapamiętywanie (odtwarzanie), (uczyć się i nauczać).
GŁÓWNE KONCEPCJE DYDAKTYCZNE:
1. TEORIA MATERIALIZMU DYDAKTYCZNEGO – celem podstawowym nauczania jest danie uczniom jak największej liczby wiadomości, a więc nauczanie wszystkiego, wiedza bardzo obszerna, pamięciowe przyswajanie treści (zmysły – pewne źródło wiedzy niezawodnej), (nauczanie – szkoła tradycyjna)
2. TEORIA FORMALIZMU DYDAKTYCZNEGO – celem podstawowym nauczania jest danie uczniom uniwersalnego narzędzia poznawczego, gwarantującego niezawodne poznanie prawdy; tym narzędziem jest rozum wyposażony w metody filozofii praktycznej (rozum – wiarygodne źródło prawdy), (uczenie się – szkoła aktywna)
3. TEORIA UTYLITARYZMU DYDAKTYCZNEGO – prawdziwe jest to co użyteczne i skuteczne w działaniu; celem podstawowym nauczania jest swobodny rozwój zainteresowań dziecka do czego nauczyciel powinien się przystosować (dziecko w centrum zainteresowań – aktywne działanie), (nauczanie – uczenie się – szkoła współczesna)
4. TEORIA MATERIALIZMU FUNKCJONALNEGO – droga do prawdy prowadzi od żywego postrzegania do abstrakcyjnej myśli i od niej do praktycznej weryfikacji; celem podstawowym nauczania jest łączenie opanowanej treści z rozwojem intelektualnym i kształtowaniem umiejętności działań praktycznych; nauczanie musi obejmować wszystkie składniki łącznie, jako że są one elementami jednolitego, pełnego aktu poznawczego (zmysł, rozum, praktyka).
ĆWICZENIE 2
MOTORYCZNOŚĆ – to całokształt przejawów, możliwości i potrzeb ruchowych człowieka, inaczej – sferę ruchowej aktywności; czyli to wszystko, co dotyczy poruszania się człowieka w przestrzeni na skutek zmian położenia całego ciała lub poszczególnych jego części względem siebie. Charakterystyczną cecha motoryki jest ruchliwość, czyli poziom wrażliwości na bodźce kinestetyczne lub skłonność do wyrażania stanów aktywności ruchem uzewnętrznionym, istnieją dwie postacie ruchliwości – hiperkinetyczna i hipokinetyczna.
ZDOLNOŚĆ MOTORYCZNA – to kompleks predyspozycji zintegrowanych wspólnym, dominującym położeniem biologicznym i ruchowym, ukształtowanym przez czynniki genetyczne i środowiskowe oraz pozostających we wzajemnych interakcjach; wraz z umiejętnościami ruchowymi tworzą potencjalna stronę motoryczności, warunkując stan gotowości organizmu do efektywnego wykonania różnego typu zadań ruchowych; charakteryzują złożony system uwarunkowań, tworzący zintegrowany zbiór elementów i stosunków pomiędzy nimi wyznaczających możliwości działania ruchowego i decydujących o efektywności motorycznej.
STRUKTURA ZDOLNOŚCI MOTORYCZNYCH:
- energetyczne (kondycyjne) – determinowane przez procesy energetyczno-metaboliczne i motywacyjne (siła, szybkość, wytrzymałość)
- informacyjne (koordynacyjne) – determinowane przez procesy sterująco-regulujące i kognitywne (zwinność, gibkość)
- hybrydowe (kompleksowe) – determinowane czynnikami obu wcześniej wymienionych grup, ale bez wyraźnej dominanty (dwojakość), (równowaga, rytmizacja, różnicowanie napięć mięśniowych, orientacja w przestrzeni, szybkość reakcji).
STRUKTURA MOTORYCZNOŚCI WG SZOPY
- sfera potencjalna – odzwierciedla możliwości wewnętrzne, czyli predyspozycje, zdolności i umiejętności ruchowe
- sfera efektywna – zalicza się tu rezultaty działań ruchowych człowieka, a więc stopień przejawiania się strony potencjalnej w konkretnych ruchach, wyróżnia się tutaj dwa piętra: typowe efekty motoryczne i zalecane testy.
ZDOLNOŚCI MOTORYCZNE WPŁYWAJĄCE NA PRZEBIEG PSYCHOMOTORYCZNEGO KSZTAŁCENIA:
SIŁA – zdolność człowieka do pokonywania oporów.
WYTRZYMAŁOŚĆ – zdolność wyzwalania siły w dłuższych jednostkach czasu.
SZYBKOŚĆ – zdolność do szybkiej reakcji na bodziec, zdolność do szybkich ruchów, zdolność lokomocji.
- zdolność do szybkiej reakcji na bodziec – jest możliwością szybkościową człowieka, uwarunkowana genetycznie (np. reagowanie na cios przeciwnika w sportach walki)
- zdolność do szybkich ruchów – określa możliwości organizmu w zakresie przemieszczania całego ciała lub jego części w przestrzeni w jak najkrótszym czasie, zasadniczymi elementami są tutaj podłoże energetyczne i szybkość skurczu mięśnia (np. skoki, rzuty)
- zdolność do szybkiej lokomocji – podlega uczeniu się i wpływom środowiskowym, zależy od siły i techniki ruchu (np. u pływaka pokonywanie oporów wody).
KOORDYNACJA RUCHÓW – to przyporządkowanie ruchów określonemu celowi; to takie uporządkowanie ruchów, które umożliwi wykonanie motorycznego zadania, cechy koordynacyjne pozwalają ujawnić się potencjalnym możliwościom w konkretnym sportowym działaniu, koordynacje można nazywać inteligencją ruchową.
DEFINICJE WG HIRTZA:
RÓWNOWAGA – utrzymanie pozycji ciała (równowaga statyczna) oraz zachowanie lub odzyskanie tego stanu (równowaga dynamiczna) w czasie czynności ruchowej albo po jej wykonaniu.
RYTMIZACJA – poczucie rytmu, zdolność odtwarzania rytmu, dobór właściwego tempa dla realizacji zadania sportowego; to koordynacja ruchów w czasie; to podstawowa predyspozycja do wykonania ruchu zgodnie z zamierzeniem i realizacją danego zadania.
ORIENTACJA W PRZESTRZENI – szybkość lokalizacji własnego miejsca; umiejętność i kontrola ułożenia swojego ciała w przestrzeni względem parametrów.
RÓŻNICOWANIE NAPIĘĆ MIĘŚNIOWYCH – to zdolność do odpowiedniego napinania i rozluźniania mięśni w danej sytuacji; ekonomizacja ruchów, czyli używanie do czynności ruchowej tylko tych mięśni i z taką siłą, które są konieczne do wykonania czynności; umiejętność wykonania precyzyjnych ruchów kształtowana przez doświadczenia.
SZYBKOŚĆ REAKCJI – to predyspozycja do błyskawicznej reakcji na bodziec.
DEFINICJE WG MEINELA I SCHNABLA
ZDOLNOŚĆ STEROWANIA RUCHAMI – jest to możliwość związana z tworzeniem umysłowym programów działania; podstawą zdolności sterowania ruchami jest sprawny system decyzyjny, a więc centralny i obwodowy system nerwowy; jest to tworzenie umysłowego programu działania.
ZDOLNOŚĆ PRZESTAWIANIA I DOSTOSOWANIA DO ZMIENNYCH WARUNKÓW OTOCZENIA – przystosowanie ruchowe do zmieniających się warunków; wymaga względnie szybkiego przejścia od jednego programu umysłowego czynności do drugiego; wyróżniamy trzy stopnie zdolności regulacji ruchów:
- przystosowanie ruchów do zmieniającej się sytuacji
- przystosowanie ruchów do zmieniającej się sytuacji pod presja czasu
- przystosowanie ruchów do zmieniającej się sytuacji pod presją zachowań przeciwnika.
ZDOLNOŚĆ UCZENIA SIĘ MOTORYCZNEGO – zdolność do uczenia się nowych czynności ruchowych; pojętność ruchowa; zdolność do koordynowania ruchów zgodnie z nieznanym dotąd zadaniem; w uczeniu się ważna jest sprawność centralnego układu nerwowego, pamięć, szybkość przyswajania, dokładność i trwałość zapamiętywania.
POZIOMY KOORDYNACJI RUCHOWEJ:
Możliwości koordynacyjne określane są przez:
- dokładność
- czas
- zmienność warunków.
I – zdolność do sterowania prostych czynności bez ograniczeń czasowych i bez zmieniających się warunków
II – zdolność do sterowania prostych czynności przy ograniczeniach czasowych i bez zmieniających się warunków
III – zdolność do sterowania prostych czynności bez ograniczeniach czasowych i przy zmieniających się warunkach
IV - zdolność do sterowania złożonych czynności przy ograniczeniach czasowych i przy zmieniających się warunkach.
I – dokładność
II – dokładność i szybkość
III – dokładność i zmienność
IV – dokładność i zmienność i szybkość.
KOORDYNACJA RUCHÓW JAKO ELEMENT SZKOLNEGO WYCHOWANIA FIZYCZNEGO
INTELIGENCJA – to ogólna zdolność do rozwiązywania problemów.
INTELIGENCJA RUCHOWA – możliwość efektywnego wykonywania nowego ruchu na bazie posiadanych doświadczeń; duży zasób umiejętności ruchowych i zdolność wykorzystywania go dla rozwiązywania zadań ruchowych.
ĆWICZENIE 3
UCZENIE SIĘ:
WG GALLOWAYA – (w ujęciu pedagogicznym) – uczenie się to względnie trwała zmiana w tendencji do zachowywania się w pewien sposób, która to zmiana jest wynikiem ćwiczenia połączonego ze wzmocnieniem.
WG WŁODARSKI I MATCZAK – (w ujęciu psychologicznym) – uczenie się ma miejsce wtedy, gdy w procesie indywidualnych doświadczeń u jednostki zachodzą względnie trwałe zmiany w zachowaniu.
WG BALLEY – uczenie się to proces prowadzący do względnie trwałych modyfikacji zachowania motorycznego jednostki w wyniku jej uprzednich doświadczeń.
WG SZEWCZYK – uczenie się to świadoma, zamierzona działalność ludzka.
WG OKOŃ – uczenie się jest procesem w toku którego na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte.
UCZENIE SIĘ CZYNNOŚCI RUCHOWYCH – to zmysłowe odbieranie otoczenia i przetwarzanie umysłowe informacji dotyczącej nieznanej dotąd czynności ruchowej, a następnie wykonywanie czynności za pomocą systemu motorycznego oraz sprawdzanie skuteczności tej czynności w różnych sytuacjach otoczenia.
SKUTECZNOŚĆ UCZENIA SIĘ ZALEŻY OD:
- ucznia – jego zdolności, cech, temperamentu, inteligencji, osobowości, motywacji
- nauczyciela – jego zdolności przywódczych, pracowitości, zdolności inspiracji
- czynników zmiennych dla procesu uczenia się
- warunków uczenia się – sale, sprzęt, warunki organizacyjne.
NAUCZNIE:
WG CZABAŃSKI – (w ujęciu pedagogicznym) – nauczanie to zarówno czynności podejmowane przez nauczyciela, ale i proces, którego celem jest zmiana zachowania się ucznia w rezultacie współdziałania nauczyciela.
WG WŁODARSKI I MATCZAK – nauczanie to przede wszystkim organizowanie aktywności ucznia – wychowanka z myślą o przyswojeniu przez niego określonych wiadomości i umiejętności, wykształceniu postaw wobec świata i ludzi.
WG POMYKAŁO – nauczanie oznacza specyficzne działania podejmowane przez jedne osoby w tym celu, by inni przyswoili jakieś wiadomości lub umiejętności, podnosili poziom swego wykształcenia, uzyskali pożądane osiągnięcia rozwojowe.
WG OKOŃ – (w ujęciu psychologicznym) – nauczanie to planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami, polegająca na wywołaniu i utrwalaniu zmian w ich dyspozycjach oraz postępowaniu całej osobowości; nauczanie ma miejsce pod wpływem uczenia się oraz opanowania wiedzy, przeżywania wartości i własnej działalności praktycznej.
NAUCZANIE CZYNNOŚCI RUCHOWYCH – to wymiana informacji między nauczycielem a uczniem; rezultatem tej wymiany są względnie trwałe zmiany w zachowaniu się ruchowym ucznia.
DOJRZEWANIE MOTORYCZNE – zmiany motorycznego zachowania, zachodzące pod wpływem programu genetycznego.
UCZENIE SIĘ MOTORYCZNE – zmiany zachodzące w wyniku osobistych doświadczeń, zależy od środowiska człowieka.
ZWIĄZEK UCZENIA SIĘ Z DOJRZEWANIEM DOTYCZY:
- zmian w organizmie powstałych wyłącznie jako skutek procesu dojrzewania
- zmian będących wynikiem łącznego nakładania się wpływów procesu dojrzewania i uczenia się, np. chodzenie, opanowanie języka
- zmian, których wyłączną przyczyną jest uczenie się, np. gra w piłkę.
*proces dojrzewania i uczenia się ma wpływ na zmiany i doskonalenie motoryki; procesy te przeplatają się i jedno warunkuje drugie
*proces dojrzewania motorycznego jest uwarunkowany genetycznie, i w związku z tym nauczyciel ma ograniczony wpływ na ten proces
*proces uczenia się zależy od środowiska człowieka; nauczyciel ma wpływ na ten proces gdyż uczenie się polega na zbieraniu indywidualnych doświadczeń przez ucznia
*obok stymulacji dojrzewania przez ćwiczenia obowiązkiem nauczyciela jest stymulacja uczenia się przez nauczanie.
UCZENIE SIĘ W UJĘCIU POZNAWCZYM:
PODEJŚCIE KONEKSJONISTYCZNE – zmierza do poznania systematycznych zależności między określonymi bodźcami środowiskowymi a reakcjami organizmu w trakcie uczenia się; obserwowane zdarzenia bodźcowe prowadzą do zmian w organizmie, które powodują obserwowane reakcje; jeśli podam i powtórzę treści dostępne dla wszystkich to uczniowie to zapamiętają; wielokrotność powtarzania obniża poziom nauczania ze względu na powszechność nauki i dostępność dla każdego, tak aby każdy zapamiętał treści.
PODEJŚCIE POZNAWCZE – bodziec ze środowiska oddziaływuje na organizm w takim sensie, że powoduje zmiany zachodzące na poziomie uczuć, zainteresowań, postaw, wartości, spostrzeżeń, które wywołują zmiany w jego zachowaniu, a zmienione zachowanie przyjmuje się za wskaźnik, że nastąpiło uczenie się; obserwowane zdarzenia bodźcowe powodują obserwowane reakcje; można w tym systemie stosować indywidualizację; im lepiej znamy ucznia tym lepiej jest dobrać bodziec na określoną reakcje.
WERTHEIMER – UCZENIE SIĘ CAŁOŚCIOWE
„Całość to więcej niż suma jej części.” Wyrażał pogląd, że rozkładanie całego doznania moralnego na części niszczy jego całościowy charakter. Twierdził, że badanie wyizolowanych części, jednostek zachowania nie jest równoznaczne z badaniem całości danego doświadczenia czy doznania. Jego podejście do uczenia się zyskało miano „psychologii postaci”, a później „poznawczej teorii Pola”, co odnosiło się do współdziałania wielu sił na zachowanie jednostki w każdym momencie.
KOHLER – UCZENIE SIĘ PRZEZ WGLĄD
Rozwiązanie problemu nie następuje w wyniku warunkowania ani licznych prób i błędów, lecz w wyniku przeorganizowania uprzednich doświadczeń w nowe struktury myślowe. Rozwiązywanie problemów następuje przez uzyskanie wglądu polegającego na zrozumieniu, do którego dochodzi się stopniowo przez próby i błędy lub nagle, jakby w jednym błysku olśnienia. Wgląd to nagłe zrozumienie (olśnienie) na czym polega problem – tzw. efekt „aha!”. Rzeczą charakterystyczną dla rozwiązań osiągniętych przez wgląd jest ich trwałość, tzn. przy powtórzeniu sytuacji problemowej rozwiązanie osiągane jest od razu. W podobnej sytuacji problemowej wgląd pojawia się szybciej niż wystąpił w sytuacji pierwotnej. Wyuczona zostaje tak jakby tendencja do rozwiązania zadania w nowych sytuacjach.
Eksperyment z szympansem Sułtanem, który siedział w klatce a nad klatką siedział banan. Szympans miał do dyspozycji kij w klatce i dwa inne kije, które mógł przyciągnąć kijem z klatki. Kij jednak był zbyt krótki by nim przyciągnąć banana. Sułtan przyciągnął inny kij, szczepił je razem i strącił banana. Gdy powtórnie znalazł się w podobnej sytuacji od razu wykonał zadanie bez błędnych prób. Właściwe rozwiązanie osiągnięte więc zostało nagle a nie drogą eliminacji błędnych prób. Początkowe próby, w których zwierzę wykorzystywało dotychczasowe umiejętności jako nieefektywne, zostały zastąpione przez wgląd w sytuację problemową, który daje natychmiastowe rozwiązanie.
BURNER – UCZENIE SIĘ JAKO ODKRYWANIE
Twierdził on, że metody odkrywania, które kładą nacisk na strukturę materiału, a nie na konkretne szczegóły, prowadzą zwykle do uczenia się tego materiału ze zrozumieniem, a nie mechanicznie. Był przekonany, że materiał wyuczony w ten sposób będzie się odznaczać wysokim stopniem użyteczności, że jego zapamiętywanie będzie bardziej prawdopodobne, i że pozwoli on uczniowi na łatwe przechodzenie od elementarnego zapoznania się z pewnym tematem do studiowania go na poziomie bardziej zaawansowanym w późniejszych stadiach programu. Wyższy stopień użyteczności wiedzy – zrozumienie struktury materiału (wzajemnych powiązań), a nie konkretnych szczegółów.
TOLMAN – UCZENIE SIĘ JAKO ZACHOWANIE CELOWE
Jego zdaniem nasze zachowanie nie jest tylko reakcja na bodźce, jest ona także funkcją naszych przekonań, postaw, uczuć i celów.
Zmienne poznawcze – myślenie, odczuwanie, wartościowanie – uważano je za abstrakcje i ściśle definiowano.
Zmienne pośredniczące – głód, pragnienie, pożądanie – to ogniwo łączące koneksjonistyczną i poznawczą interpretację uczenia się, definiowano je w kategoriach operacyjnych.
Behawioryzm całościowy to połączenie zachowania celowego (poznawczego) z obserwowalnymi, mierzalnymi bodźcami i reakcjami (behawioryzm).
BEHAWIORYZM – teoria na temat zachowania organizmu bez odwoływania się do tego, co może zachodzić w umyśle tego organizmu.
KOGNITYWIZM – wyrażał przekonanie, że ważna rolę w kształtowaniu ludzkiego zachowania odgrywają złożone procesy umysłowe.
TOMASZEWSKI – SYTUACJA ZADANIOWA, SYTUACJA PROBLEMOWA
Teoria prof. Tadeusza Tomaszewskiego to teoria tłumacząca współczesne zachowanie się człowieka.
Zachowanie reaktywne – związek bodźca z reakcją, zachowanie jest determinowane przez bodziec.
Zachowanie celowe – moja świadomość kieruje moim zachowaniem, wiem dlaczego coś robie.
Zaspokajanie potrzeb jest odpowiedzią na braki. Aby utrzymać człowieka w zdrowiu psychicznym to wszystko musi być w równowadze. Człowiek boryka się z zadaniami, a ich poziom rośnie wraz z nim. Jeśli wynik nie zaspokoi stawianego zadania to będziemy sfrustrowani. Im więcej skumulujemy frustracji tym bardziej będziemy niezadowoleni z siebie i trudniej będzie nam rozwiązywać nasze zadania.
Formuła Z – W
Z – zadanie; stan, który pojawia się wtedy, gdy chcemy zaspokoić potrzebę; potrzeba bierze się z braku, ale brak nie zawsze warunkuje potrzebę; zadanie wyznacza kierunek naszego działania; satysfakcja odróżnia nas od zwierząt; zadanie ma nas doprowadzić do oczekiwanego wyniku.
W – wynik czynności, sytuacja końcowa.
Schemat czynności, zachowania się celowego Sw – cz – W
Sw – sytuacja wyjściowa; zespół czynników, które określają szanse wykonania zadania.
Cz – czynność; umiejętność określania braku potrzeby, zadania oraz umiejętności zaplanowania rozwiązania problemu; dojście do wyniku.
Czynność to świadome i celowe działanie.
Czynność ruchowa to świadome działanie do osiągnięcia ruch, świadome i ukierunkowane na cel.
Schemat błędów (wynik mija się z celem) Sw - - - - - -- - C
\ / /
\ Bcz / Bw
\ / /
W
Błąd wyniku – nieprawidłowo postawiony cel, wynika ze złego interpretowania sytuacji wyjściowej (kula śnieżna - kumulacja). Błąd wyniku powstaje przez nierealność celu (zła ocena sytuacji wyjściowej) lub przez błąd czynności
Błąd czynności – różnica między czynnością, która prowadzi do realizacji celu a czynnością zrealizowaną (niekonsekwencja).
SYTUACJA CZŁOWIEKA – jest to układ jego wzajemnych stosunków z innymi elementami jego środowiska w określonym momencie czasu.
SYTUACJA ZADANIOWA
Jeśli w określonej sytuacji człowiek wytwarza sobie cel do osiągnięcia i program do wykonania, to możemy powiedzieć, że stawia sobie zadanie, a sytuację, która ma ulec zmianie zgodnie z zadaniem, możemy nazywać sytuacją zadaniową.
Zachowania się celowe, których punktem wyjścia jest określona sytuacja i które zmierzają do osiągnięcia określonej innej sytuacji nazywamy czynnościami (np. czynność jedzenia prowadzi od sytuacji głodu do sytuacji sytości). Czynność, która ma doprowadzić do zamierzonego celu nazywa się programem. Jeśli człowiek, świadomie przewidując sytuację, wytwarza sobie cel do osiągnięcia i program do wykonania, to mówimy, że stawia sobie zadanie. Zadanie, które zamierza wykonać uczący się powinno mieć dla niego pewną wartość, a realizacja nie powinna przekraczać możliwości ucznia. Sytuacja, która ma ulec zmianie zgodnie z zadaniem nazywamy sytuacją zadaniową.
SYTUACJA PROBLEMOWA
PROBLEM – jest rodzajem zadania, którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą posiadanych wiadomości, umiejętności i nawyków.
FAZY ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW:
- DOSTRZEGANIE PROBLEMU – w tej fazie podmiot dostrzega problem, czyli odkrywa go ; uświadamia sobie, że zasób posiadanej przez niego wiedzy nie wystarcza do osiągnięcia planowanych celów.
- ANALIZA SYTUACJI PROBLEMOWEJ – w tej fazie człowiek analizuje informacje zawarte w sytuacji problemowej oraz strukturę celu, który ma osiągnąć. Bada jakie są rozbieżności i luki między tym, co jest dane, a tym, co jest pożądane.
- WYTWARZANIE POMYSŁÓW ROZWIĄZANIA – w fazie tej, zwanej fazą produktywną, podmiot wytwarza nowe informacje, takie jak hipotezy czy metody. Wszelkie rezultaty myślenia produktywnego SA nazywane pomysłami rozwiązania.
- WERYFIKACJA PROBLEMÓW – celem tej fazy, zwanej również oceną lub kontrola pomysłów, jest sprawdzenie ich wartości. W wyniku weryfikacji człowiek albo przyjmuje pomysł jako rozwiązanie ostateczne, albo go odrzuca.
RODZAJE SYTUACJI PROBLEMOWYCH:
& W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMU INFORMACJI, CZYLI DANYCH POCZĄTKOWYCH ZAWARTYCH W SYTUACJI PROBLEMOWEJ:
- PROBLEMY OTWARTE – problemy, w których poziom informacji jest bardzo niski, człowiek nie posiada wszystkich danych o możliwych rozwiązaniach problemu, nie wie on jakie hipotezy i warianty wchodzą w grę. Aby rozwiązać problem należy sformułować różne pomysły rozwiązania, a dopiero później wybrać jeden z nich.
- PROBLEMY ZAMKNIĘTE – problemy, w których dany jest pełny zbiór możliwych rozwiązań; zadnie człowieka polega na wyborze jednego z nich.
& W ZALEŻNOŚCI OD SFORMUŁOWANIA CELU:
- PROBLEMY KONWERGENCYJNE – problemy, w których cel jednocześnie określa końcowy wynik, co powoduje, że problemy te maja tylko jedno poprawne rozwiązanie.
- PROBLEMY DYWERGENCYJNE – problemy, w których cel dopuszcza wiele poprawnych rozwiązań.
ĆWICZENIE 4
UCZENIE SIĘ MOTORYCZNE – ruchy proste - określa się jako zamierzone i niezamierzone zdobywanie i utrwalanie określonych umiejętności ruchowych droga powtarzania. To proces zbierania indywidualnych doświadczeń (informacji), którego wynikiem są względnie trwałe zmiany motorycznego zachowania.
SYSTEMATYKA RUCHÓW CZŁOWIEKA WG GILEWICZA:
RUCHY ELEMENTARNE – są to ruchy wykonywane w jednym stawie, często na zasadzie odruchów. Wyróżniamy wśród nich: zginanie, prostowanie, przywodzenie, odwodzenie, nawracanie, odwracanie, przodozgięcie, tyłozgięcie (uda i ramienia). Z umiejętnościami wykonywania ruchów elementarnych (prostych) przychodzimy na świat, a częściowo są one rezultatem prostego uczenia się na zasadzie bodziec – reakcja (S - R).
AKTY RUCHOWE – bardziej złożone ruchy – jest to zbiór połączonych ruchów elementarnych. Człowiek uczy się aktów ruchowych na zasadzie bodziec – reakcja. Akty ruchowe mogą coś wyrażać (np. w tańcu), mogą też być zbiorem prostych ruchów (np. bezsensowny gest – zginanie kg w st. Łokciowym wraz ze zginaniem i prostowaniem ręki). Do aktów ruchowych zaliczamy: uderzenia, pchnięcia, przysiady, zamachy, kopnięcia, itd.
* Ruchy elementarne i akty ruchowe są ruchami mimowolnymi. Związane są z nasza naturą i biologiczną cechą naszej ruchliwości. Akty ruchowe od ruchów elementarnych różnią się ilościowo (są ilościowo bogatsze).
CZYNNOŚCI RUCHOWE - to zbiór aktów ruchowych, różniący się od aktów ruchowych jakościowo. Nie SA to mimowolne ruchy, lecz ruchy ukierunkowane na realizację zadania. Poprzedza je zastanowienie nad celem, a także nad czynnością (droga do celu), którą trzeba wykonać aby osiągnąć cel. To każde zadanie motoryczne ukierunkowane na cel. Czynności ruchowe to: * czynności sportowe – czynności niezbędne do uprawiania sportu, np. rzut oszczepem, pchnięcie kulą; * czynności ukierunkowane na zabawę – np. taniec, gra w kręgle; * czynności ukierunkowane na zdrowie – np. jazda rekreacyjna na nartach.
FENOMEN KULTUROWY CZYNNOŚCI RUCHOWYCH (GROSSING)
Grossing twierdzi, że czynności ruchowe człowieka, w tym czynności sportowe, są wyrazem określonej kultury. To przede wszystkim fenomen kulturowy, a nie biologiczny. Czynności ruchowe to przejaw kulturowy, czyli świata sztucznego, który stworzył i tworzy sobie człowiek. Przejawia się w ruchach dowolnych oraz jest rezultatem decyzji, co jest zgodne z jego wolą. Nie musimy nauczać ruchów elementarnych i aktów ruchowych, bo te rozwijają się i doskonalą w naturalnych warunkach otoczenia. Ruch jest atrybutem ożywionej materii. Natomiast niezbędne jest nauczanie czynności ruchowych (sportowych), zachowań celowych i świadomych. Są one efektem doświadczeń człowieka i jego przemyśleń ukierunkowanych na realizacje zadań psychomotorycznych (połączenie psychiki z motoryką człowieka w związku ze środowiskiem zewnętrznym). Przekaz czynności, które są zdobyczą kultury widać w działaniach społecznych i w kontaktach z innymi ludźmi – poprzez nauczanie. Np. kultura europejska – rzut dyskiem, kultura dalekiego wschodu – sumo, kung – fu. Jest to rezultat dorobku kulturowego ludzi i żadnej z tej czynności nie da się nauczyć bez pomocy innych. O czynnościach ruchowych mówi się tylko wtedy, gdy wykonuje je człowiek.
UMIEJĘTNOŚĆ – to czynność wykonywana bardzo ekonomicznie i skutecznie, płynnie i harmonijnie, nie tylko dokładnie w przestrzeni, ale również we właściwym rytmie; czynność ruchowa w miarę doskonalenia staje się umiejętnością;
NAWYK- czynność dobrze wyćwiczona, czyli umiejętność, której już w czasie praktycznego działania nie musimy poświęcać szczególnej uwagi i wykonujemy ją praktycznie automatycznie. Typowym przykładem jest chód – na początku była to czynność bardzo skomplikowana, która po wielu ćwiczeniach stała się umiejętnością, a obecnie jest zachowaniem nawykowym – dzieje się to bez kontroli naszej świadomości. Nawyki dzielimy na: ruchowe, językowe, myśleniowe, poznawcze.
TEORIE UCZENIA SIĘ MOTORYCZNEGO:
POHLMANN
Pohlmann proces uczenia się i nauczania czynności ruchowych przedstawił w formie spirali. Na każdym obwodzie spirali umieścił te same elementy procesu uczenia się, które na kolejnych obwodach znajdowały się na coraz wyższym poziomie, zbliżając uczącego się do realizacji zadania i osiągnięcia założonego celu.
Uczenie się motoryczne to przede wszystkim planowanie i programowanie umysłowe. Podstawowe znaczenie dla skuteczności uczenia się mają wyobrażenia motoryczne i antycypacja praktycznego działania. Tworzeniu wyobrażeń towarzyszy świadome podjęcie decyzji o wykonaniu czynności oraz samoocena i ocena nauczyciela, różnicy między założonym celem a wynikiem procesu uczenia się. Kontrola wyników stwarza możliwość podjęcia korekty na kolejnym obwodzie spirali w poszczególnych jej elementach.
Proces uczenia się odbywa się etapami, które można ująć jako drogę od „przyswojenia” (przez uwewnętrznienie oraz uzewnętrznienie, czyli interioryzację i eksterioryzację), aż do zróżnicowanego zastosowania.
Pohlmann wyróżnia w poszczególnych fazach uczenia się następujące funkcje:
- przyswajania informacji i jej selekcji w wyniku dotychczasowych doświadczeń uczącego się
- oceniania i wartościowania przyswajanej czynności ruchowej
- planowania, czyli umysłowego zarysu danej czynności
- programowania, czyli ustalenia szczegółowego algorytmu ruchów dla przyjętego wcześniej umysłowego zarysu danej czynności
- wykonania, czyli realizacji wcześniej zaprogramowanej czynności
- kontrolną, zamykająca krąg spirali, która przekazuje informację zwrotną o dotychczasowych wynikach uczenia się.
* cel – określony jako wartość pożądania, np. umiejętność skoku flopem
* wstępna orientacja (obiekt, środowisko) – daje informacje o skoczni, rodzaju podłoża do odbicia, wysokości poprzeczki, itd.
* odbiór informacji, jej zbieranie i umysłowe przetwarzanie – np. poprzez pokaz instruktora, instrukcję słowna czy poprzez próbę wykonania skoku
* przygotowanie informacji – przez jej analizowanie i integrację z dotychczasowym doświadczeniem ruchowym ucznia
* ocenianie – porównanie i ostateczne określenie czynności, którą pragnie opanować
* projektowanie – ustalenie z której nogi się odbić i jak kolejno wykonywać ruchy podczas lotu, a jak lądować; wybrać wariant optymalny i ustalić ostateczną formę czynności
* działanie – następuje przekształcenie ideowego, myślowego programu w działanie i dokonywanie konkretnej operacji skoku flopem
* informacja zwrotna – wykonanie skoku daje możliwość informacji zwrotnej uczniowi; możliwość zorientowania się czy to co wykonał bliskie jest założonemu celowi. Dzieje się to dzięki informacji własnej i obcej. Taka wszechstronna informacja o wynikach daje szanse na przejście do kolejnego obwodu uczenia się, lecz już na wyższym poziomie spirali, zbliżając się do celu.
TUTOR – dawniej nauczyciel prywatny, korepetytor; aktualnie - techniczne urządzenie trenujące, zapewniają korektę wykonywanej czynności; może być dostarczana uczniowi w trakcie wykonywania przez niego danej czynności – informacja bieżąca lub niewiele później – informacja szybka.
INTELIGENTNY SYSTEM TUTORINGU – cały proces uczenia się polega na stopniowym eliminowaniu błędów. W takim przypadku potrzebny jest dokładny wzorzec czynności oraz urządzenie, które rejestruje na bieżąco różnice miedzy wykonywaną przez ucznia czynnością a przygotowanym przez biomechaników wzorcem ruchów. Informacja docierająca do uczącego się jest obiektywna, niezależna od poglądów i przekonań nauczyciela, przekazywana przy użyciu odpowiednich urządzeń technicznych. Taki sposób nauczania opiera się również na wykorzystywaniu pamięci krótkotrwałej do zapamiętania bądź redukcji treści nauczania. Istnieje jednak ryzyko, że taki wzorzec nie będzie odpowiadał indywidualnym cechom rozwoju psychofizycznego, dotychczasowym doświadczeniom bądź inteligencji uczącego, zatem nie będzie również zapewniał optymalnej realizacji zadania sportowego.
HOTZ
Ideomotoryka dotyczy tych motorycznych struktur i funkcji, które biorą udział w treningu mentalnym czy ideomotorycznym przez wyobrażenia i/lub słowne uzupełnienia, które przy tym wywołują bioelektryczna aktywność, podobna do tej, która występuje przy czynnościach ruchowych realnych. W zakresie koordynacji ruchów można przez ideomotorykę doskonalić pamięciowy obraz ruchów, a także antycypację działania. Mają więc one znaczenie w procesie uczenia się motoryczno – sportowego. Zjawiska ideomotoryczne stanowią podstawę treningu autogennego. Samo wyobrażenie jakiejś czynności ruchowej wystarczy, aby wywołać nieznaczne próby wykonania wyobrażenia ruchu. Każde swiadome działanie poprzedzone jest bardziej lub mniej uświadomionym wyobrażeniem tego, do czego zmierzamy.
WYOBRAŻENIA RUCHOWE A POTENCJAŁ ENERGETYCZNY CZYNNOŚCI RUCHOWYCH
Hot za główne komponenty umiejętności uznaje warstwy: informacyjną i energetyczną. Z jednej więc strony należy uzyskać psychofizyczne podstawy umiejętności, zatem mieć odpowiednią siłę czy wytrzymałość, a także niezbędną odporność na lęk czy chęć podjęcia ryzyka, z drugiej zaś wstępne wyobrażenia tej czynności, której mamy zamiar się nauczyć. Istotą tej koncepcji jest stałe doskonalenie wewnętrznego modelu, wzorca czynności, której się uczymy. Hotz nazywa wyobrażenie motoryczne kluczem sprawnego uczenia się. Sam proces uczenia się następuje z jednej strony przez doskonalenie wyobrażenia danej czynności, czyli procesy poznawcze, a z drugiej przez próby wykonywania czynności, czyli ćwiczenia. Doskonalenie wewnętrznego modelu tej czynności, której się uczymy następuje dzięki czynnikom informacyjnym (wyobrażeniom) i energetycznym (ćwiczeniom).
FUNKCJE WYOBRAŻEŃ RUCHOWYCH:
- PROGRAMUJĄCA – uczeń wyobraża sobie cel i sposób realizacji podjętego działania
- TRENUJACA – intensywne myślenie o czynności zapobiega zbyt szybkiej utracie siły, a także uaktywnia układ krążenia
- REGULIJĄCA – wyraża się w możliwościach kontroli i korekty w czasie wykonania zarówno w praktyce, jak i przez wyobrażenie sobie sposobu wykonania tej czynności.
SCHMIDT
Schmidt analizując podstawy motorycznego uczenia się wyróżnia dwa schematy zachowania – jeden dotyczy uczenia się czynności trwających bardzo krótko, drugi trwających znacznie dłużej. „Bardzo krótko” – w takim czasie, w którym nie umiemy ruchu świadomie kontrolować i korygować. „Znacznie dłużej” – dotyczy to ruchów wykonywanych tak wolno, że jesteśmy w stanie włączyć świadome sterowanie tym ruchem.
Proces motorycznego uczenia się wg Schmidta to przede wszystkim wybór i rozpoznawanie bodźca, na który reaguje uczący się człowiek w sposób pozwalający mu na sprawne zachowanie ruchowe bądź na opanowanie i uczenie się dotąd nieznanej mu czynności ruchowej.
Zaletą tej teorii jest przedstawienie w prosty sposób skomplikowanego przebiegu informacji w systemie nerwowym człowieka, służący zmianom jego zachowania. Przebieg ten może zamykać się na poziomie rdzenia kręgowego, systemu mięśniowego bądź może być regulowany przez kontakty z otoczeniem (przez środowisko). W wielu jednak punktach model ten znacznie upraszcza i ogranicza pojęcie uczenia się ludzi. Brak w nim tak istotnych podsystemów jak np. motywacji, stanów emocjonalnych a także uwzględnienia doświadczeń uczącego się, zarówno indywidualnych (uczenia się) jak i gatunku (rezultaty dojrzewania).
Schmidt opierał się na teorii Arendsa – „cloosed loop” – „zamknięte obwody”. Teraz zamkniętej pętli – uczenie się czynności ruchowej przebiega na dwóch poziomach.
I – korygowanie błędnych ruchów, poprzez sprzężenie zwrotne napięć mięśniowych
II – w wyniku wcześniej zaprogramowanego „ obrazu wyobrażeniowego” powstają w systemie nerwowym „zamknięte obwody”.
TEORIA SCHEMATÓW – czyli próba wyjaśnienia podstaw zachowania się ruchowego oraz uczenia się złożonych czynności ruchowych, a szczególnie ruchów spontanicznych.
UNGERGER
Główne założenia teorii sensomotorycznego uczenia się i nauczania przedstawił po raz pierwszy Ungenger na przykładzie techniki skoku w dal. Podstawowym pojęciem sensomotoryki jest sekwencja sensomotoryczna.
SEKWENCJA SENSOMOTORYCZNA – to elementarna konfiguracja czynności ograniczona dwoma miejscami decyzji, między którymi nie podejmuje się żadnej innej decyzji w strukturze systemu sensomotorycznego.
Wyodrębnienie elementarnego nośnika informacji (sekwencji sensomotorycznej) z całej czynności ruchowej pozwala uporządkować strukturę czynności. Taka analiza jest punktem wyjścia do podjęcia procedur dydaktycznych. Wyodrębnia się zatem kolejne sekwencje i naucza zapamiętania tych sekwencji oraz kolejności ich występowania.
SEKWENCJA WĘZŁOWA – to zbiór kilku sekwencji sensomotorycznych połączonych ze sobą w taki sposób, aby nauczyć go jednym znakiem.
najważniejsze sekwencje w ruchu, które zapewniają jego efektywność i całościowy charakter.
SUPERSEKWENCJA - najważniejsze sekwencje w ruchu, które zapewniają jego efektywność i całościowy charakter.
UCZENIE SIĘ SENSOMOTORYCZNE – WADY:
- sprowadzenie tego procesu do odtwarzania wzorców ruchowych, brak możliwości poznania innych rozwiązań określonego zadania sportowego
- uczeń nie uczy się rozwiązywać zadania sportowego, lecz tylko ruchów czy schematów ruchowych
- brak uwzględnienia sfery emocjonalnej, nastawienia i motywacji ucznia
- nauczyciel jest tylko „nadajnikiem”, a uczeń „odbiornikiem”.
UCZENIE SIĘ SENSOMOTORYCZNE – ZALETY:
- podkreślenie ważności etapu myślenia i świadomego działania, zwłaszcza na początku uczenia się nowej czynności
- sprawna komunikacja dydaktyczna między nauczycielem a uczniem.