Badania pacjenta dla potrzeb fizjoterapii
Zadania przeprowadzanych badań:
umożliwienie wczesnej i pełnej diagnozy
ułatwienie ustalenia programu rehabilitacji chorej osoby oraz dobór ćwiczeń i innych środków na poszczególnych jej etapach
ułatwienie wnoszenia do programu rehabilitacji zmian zależnych od zmieniającego się stanu chorego
ułatwienie oceny wyników rehabilitacji
Badania kliniczne:
badanie podmiotowe (wywiad)
badanie przedmiotowe
badania dodatkowe (funkcjonalne, czynnościowe)
Wywiad:
wiek, płeć, zawód, przebyte urazy i choroby, obecne choroby
przebyte choroby i objawy w zakresie innych narządów, dotychczasowe leczenie
dolegliwości bólowe
rodzina chorego
Badanie przedmiotowe (z punktu widzenia biomechanicznego):
statyczne (ogólne, miejscowe)
dynamiczne (ogólne, miejscowe)
Statyczne badania ogólne:
Ocena budowy ciała:
Typologia Kretschmera:
typ asteniczny
typ atletyczny
typ pykniczny
Typologia Sheldona:
endomorficzny
mezomorficzny
ektomorficzny
Otyłość – nadmierne gromadzenie tłuszczu w ustroju.
Powszechnie stosowanym sposobem określania stopnia nadwagi jest wyznaczenie wskaźnika masy ciała (BMI – Body Mass Index) tzw. wskaźnik Quateleta (?)
Wartości BMI (WHO 1995)
normalny BMI 18,5-24,9
nadwaga BMI 25 – 29,9
otyłość Istopnia 30-34,9
otyłoś II stopnia 35 – 39,9
otyłość III stopnia powyżej 40
W anatomicznej klasyfikacji otyłości wyróżniamy antropometryczny typ otyłości określany na podstawie wskaźnika WHR (wyznaczany on jest ze stosunku talii do bioder).
otyłość gynoidalna (pośladkowo-udowa) WHR <0,8 (K), WHR <1,0 (M)
otyłość wisceralna (brzuszna)
BMI
WHR
pomiar grubości fałdów skórno-tłuszczowych
pomiar składu ciała metodą np.bioimpadanacji
badanie w płaszczyźnie czołowej/strzałkowej
Statyczne badanie ogólne (cd.)
Ocena budowy ciała w płaszczyźnie strzałkowej:
Typy postawy (typologia Wolańskiego, modyfikacja Zeyland Malawka)
typ kifotyczny (K)
typ lordotyczny(L)
typ równoważny ®
Skoliozy – zmiany anatomopatologiczne w 3 płaszczyznach
początkowo pierwotne przodowygięcie (lordoskolioza)
potem przekształca się w tyłowygięcie (kifoskolioza)
Podział skolioz wg Cobba
I – 0-30º
II – 31-60º
III – 61 - 90º
IV powyżej 90º
skolioza pierwotnie piersiowa (SPP)
skolioza pierwotnie piersiowo-lędźwiowa
RTG!!!
System komputerowej analizy postawy ciała techniką masy projekcyjnej (metoda fotogrametryczna), zjawisko Moire’a.
Cele tego badania:
ocena
pomiar
dokumentacja
obiektywizacja
przesiew
Przebieg badania: zaznaczenie punktów orientacyjnych na ciele pacjenta)
Statyczne badanie miejscowe:
koślawość/szpotawość kolan
ustawienie stopy i jej wysklepienie (stopa końska/szpotawa, piętowa, koślawa)
pomiary liniowe, orientacyjne, długości względne/bezwzględne, obwody
Dynamiczne badanie ogólne:
Badanie chodu:
Parametry chodu:
szybkość chodu (droga w jednostce czasu 1,5 – 2,0 m/s)
długość kroku – długość między tymi samymi punktami anatomicznymi stóp
długość kroczenia
miarowość
szerokość kroku – odległość między stopami
Cechy chodu:
cykliczność naprzemiennostronnych ruchów kkg i kkd
symetria jw
fazowość
rytmiczność(odpowiedni stosunek czasu trwania poszczególnych faz)
Metody badania chodu:
starsze: obserwacja(determinanty chodu), cyklografia, metoda kinematograficzna, pomiar nacisku stóp na podłoże – chodniki tensometryczne
obecne: automatyczna analiza chodu w ujęciu trójpłaszczyznowym np. Viacom lub BTS), rejestracja ruchów ciała (kątowe ustawienia), reakcje podłoża (pomiar nacisku stóp na podłoże), badanie EMG(analiza czynności mm podczas chodu)
Dynamiczne badania miejscowe:
badanie zakresów ruchomości
ocena orientacyjna
czynna i bierna ruchomość
Pomiary siły mm w warunkach statycznych (test Lovetta)
Pomiary dynamometryczne: siła maksymalna, czas uzyskania siły maksymalnej, czas utrzymania siły maksymalnej
Pomiar siły mm w warunkach dynamicznych (Biodex)
Diagnostyka funkcjonalna dla potrzeb fizjoterapii:
- sposób podejścia do wyników rutynowych badań np.różnica w długoścciach względnych i bezwzględnych
- rola agonistów w przykurczu przywiedzeniowym st.biodrowego )przywodziciele czy mm gęsiej stopki?)
- ograniczenie wyprostu stawu skokowo-goleniowego(gastrocnemius czy soleus?)
Próby i testy określające stan czynnościowy czy stopień dysfunkcji
Skala oceny bólu:
- słowne od 0 do 5 (odpowiednie cechy natężenia bólu, np.słaby, silny, nie do wytrzymania)
- numeryczne (ciąg liczb 0-10, gdzie 0=brak bólu, 10=ból nie do wytrzymania)
- wzrokowo-analogowe (wskazuje miejsce na odcinku 10 cm mające w wobrażeniu przedstawić natężenie bólu)
Ocena kliniczna – badanie ogólne czynnościowe
- technika badania narządu ruchu (badanie ruchu w stawach, pomiary dł kkg i kkd, metody oceny siły mm, ocena chodu-cechy chodu patologicznego, ocena bólu, ocena ubytków sprawności fizycznej)
badanie kliniczne układu krążenia. Badanie i ocena przepływu krwi żylnej (Doppler), fotopletyzmografia. Badanie wydolnościowe układu krążenia (EKG wysiłkowe)
- testy wysiłkowe
- bezpieczne zakresy intensywności podczas wykonywania wysiłków fizycznych
- sprawność mięśnia sercowego podczas wykonywania wysiłków fizycznych o różnej intensywności
równowaga kwasowo-zasadowa
spirometria, aparat Flowscreen
4. Ocena układu nerwowego – elektrodiagnostyka EMG. Wykrycie niedowładów. Badanie elektrycznej pobudliwości mięśnia pozwala zróżnicować poziomy uszkodzenia mięśni. Miernik skuteczności usprawniania. Do nauki rozluźniania „biofeedback”
5. Badanie układu równowagi - posturograf
6. Badanie psychofizjologiczne – pomiar czasu reakcji z użyciem testów: reakcja antycypacji, prosta i złożona, wyboru
7. Badania dodatkowe:
Ocena wydolności fizycznej (testy):
STAN FUNKCJONALNY PACJENTÓW
TESTY FUNKCJONALNE
Standardowe metody badania, które ułatwiają ocenę zaburzeń funkcjonalnych narządu ruchu.
Wzbogacenie badań rutynowych o próby i testy funkcjonalne pomocne w:
1. dolegliwości bez cech ucisku korzeniowego zwane rzekomokorzeniowymi:
DIAGNOSTYKA FUNKCJONALNA (dla potrzeb fizjoterapii)
Sposób podejścia do wyników rutynowych badań np.:
1. Różnica w długościach bezwzględnych i względnych
2. Rola agonistów (przywodziciele czy mm.gęsiej stopki ?) w przykurczu przywiedzeniowym stawu biodrowego
3.Ograniczenie wyprostu stawu skokowo-goleniowego (gastrocnemius czy soleus)
Próby i testy określające stan czynnościowy czy stopień dysfunkcji (na ćwiczeniach)
KONFLIKTY KORZENIOWE
- skomplikowane badanie
Dodatni objaw Lasegue’a:
ból przy unoszeniu prostej w kolanie kd – to podrażnienie korzonków zmierzających do nerwu kulszowego (20° ciężki, 50° znaczny, 70° być może inna przyczyna);
dla zróżnicowania test Bragarda lub izometryczne z oporem prostowanie stawu biodrowego
Bolesne punkty uciskowe:
Gra ślizgu stawowego:
Efekty leczenia manualnego:
Objaw szczytowy - ból promieniujący do kończyny górnej w następstwie stenozy otworu międzykręgowego
Prowokacyjny test bólowy „slump test” – test napięciowy dla opony twardej
Podrażnienie lub zaburzenie przesuwalności opony twardej: pozytywny objaw Lhermitte’a świadczy o ”małych uszkodzeniach rdzeniowych”
Zespół cieśni nadgarstka – neuropatia uciskowa kg – przyczyna jest zaburzenie miedzy objętościa nerwu pośrodkowego a pojemnością kanału nadgarstka.
Skutki:
Badania:
- elektromiograficzne sa standardową metodą
- test Tinnela
- Phalena
- odwrócony test Phalena
- manualny test uciskowy Durcana
- test prowokacyjny
Objaw Derbolowskiego - jest wyrazem funkcjonalnego skręcenia miednicy – „rzekoma” nierówność kkd w trakcie przejścia do siadu prostego
Objaw Trendelenburga i Duchenna - Opadanie miednicy w jednonożnym staniu po stronie nogi wolnej na skutek utraty podparcia dźwigni lub jej niezrównoważenia
Testy prowokacyjne dla stawów krzyżowo-biodrowych
„Kompresyjny” i „dystrakcyjny”: przeciążenie stawów krzyżowo-biodrowych oraz więzadeł
Test Patricka - ograniczenie odwodzenia wraz z reakcją bólową – koksalgia lub sakralgia
Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego ACL
Uszkodzenie więzadła krzyżowego tylnego PCL
Objaw szufladkowy przedni i tylny - bierne przesunięcie zgiętego podudzia względem uda :
Test łąkotkowy wg Böhlera
Reakcja bólowa –konflikt łąkotkowy
Reakcja bólowa – entezopatia
Test ścienny - ograniczenie ruchomości w obrębie stawów ramienno – barkowych
Objaw – mechanizm Puttiego
Kompensacja niedomogi antygrawitacyjnej mięśni kończyn dolnych
INNE PRZYKŁADOWE OBJAWY I TESTY
Test Schobera (zakres zginania kręgosłupa lędźwiowego : pomiędzy L5 i 10 cm powyżej)
Test Thomasa (przykurczu zgięciowego stawu biodrowego: zgięcie zdrowego powoduje zgięcie chorego)
Test dysplazji Ortolaniego (przeskakiwania w biodrze w trakcie odwodzenia zgiętego stawu)
Podstawowe problemy masażu:
Wywiad:
Poszukiwanie przyczyny dolegliwości
objawy podmiotowe – co boli
zmiany w funkcjonowaniu narządów wewnętrznych
zaburzenia w trofice
przebyte w przeszłości zdarzenia mogące doprowadzać do zaburzenia rozkładu napięcia tkanek.
Ocena wzrokowa:
zmiany w barwie i budowie skóry
Ocena palpacyjna:
czy węzły chłonne są powiększone – stan zapalny
ocena reaktywności układu nerwowego – intensywność masażu
Ustalenie na podstawie zgromadzonych informacji:
Pewne aspekty zdrowia nie dadzą się ująć parametrami fizjologicznymi czy biochemicznymi. Chodzi tu m.in. o zdolność do normalnego funkcjonowania w domu, w rodzinie, w pracy, w społeczeństwie bycie wolnym od bólu, innych dolegliwości fizycznych i psychicznych oraz od problemów natury socjalnej i finansowej związanych z chorobą i jej leczeniem.
Czasami wnioski wyciągane na podstawie obserwacji różnych aspektów stanu zdrowia nie pokrywają się, a nawet są ze sobą sprzeczne. Przykładem niech będzie przedłużenie życia dzięki chemioterapii związane ze znacznym zwiększeniem dolegliwości (nudności, wymioty, biegunka, utrata włosów itd.).
Wyodrębnienie tych subiektywnych aspektów zdrowia fizycznego i psychicznego (w przeciwieństwie do koncentrowania się na biochemicznych i fizjologicznych aspektach choroby) doprowadziło do powstania terminu "jakość życia" (quality of life - QoL).
Ponieważ jakość życia zależy od wielu czynników (także takich jak sytuacja finansowa, satysfakcja z pracy, życie rodzinne itd.), pracujących w służbie zdrowia interesuje głównie jakość życia związana ze zdrowiem (health related quality of life - HRQL).
„Jakość życia”
„Jakość życia” pojawiła się w medycynie pod koniec lat czterdziestych
Wells (1989) podaje prostą definicję jakości życia. Jest to przede wszystkim subiektywna percepcja dobrego samopoczucia, satysfakcja z życia i codziennego funkcjonowania.
Aktualna definicja wg WHO traktuje „jakość życia” jako postrzeganie przez człowieka jego pozycji życiowej w kontekście kultury i systemu wartości otaczających go w relacji do jego celów, oczekiwań i standardów. (Quality of Life 1992)
Jakość życia - WHO
„To osobiste, indywidualne postrzeganie własnej pozycji w życiu, w odniesieniu do systemu wartości przyjętych przez człowieka, jego otoczenie kulturowe, stawianych sobie celów, posiadanych wzorców zachowania, oczekiwań, obaw a także stopnia zależności od innych, relacji społecznych oraz cech środowiska”
Jakość życia – Bowling (zdrowie)
„Możliwy do osiągnięcia najbardziej korzystny poziom zdolności fizycznych, psychicznych
i intelektualnych”
Zależy również od pełnionej roli
w społeczeństwie i funkcjonowaniu w jego strukturach, postrzegania własnego stanu zdrowia, satysfakcji z życia oraz ogólnego dobrego samopoczucia.
Jakość życia
Dwa komponenty:
Schipper
Trzy sfery funkcji człowieka chorego:
Kwestionariusze oceniające jakość życia
3 typy narzędzi badawczych:
Jest to narzędzie ogólne i globalne. Możliwe uzyskanie profilu jakości życia w zakresie 6 dziedzin, 24 podskal w obrębie tych dziedzin oraz globalnej jakości życia i percepcji ogólnego stanu zdrowia na podstawie pytań ogólnych
Dziedziny:
Całkowite zdrowie fizyczne(physical component summary PCS):
Ocena pacjenta wg skali Barthel – niepełnosprawność
Spożywanie posiłków:
0 - nie jest w stanie samodzielnie jeść
5 - potrzebuje pomocy w krojeniu, smarowaniu masłem itp lub wymaga zmodyfikowanej diety
10 - samodzielny, niezależny
Przemieszczanie się (z łóżka na krzesło i z powrotem)
0-nie jest w stanie, nie zachowuje równowagi przy siedzeniu
5 – większa pomoc fizyczna (jedna lub dwie osoby)
10 – mniejsza pomoc (słowna lub fizyczna)
15 – samodzielny
Utrzymanie higieny osobistej:
Korzystanie z WC
Mycie, kąpiel całego ciała
Poruszanie się po powierzchniach płaskich
Wchodzenie, schodzenie po schodach
Ubieranie/rozbieranie
Kontrolowanie stolca
Kontrolowanie moczu
86 – 100 stan „lekki” pacjenta
21-85 „średnio ciężki”
0-20 „bardzo ciężki”
SKALE OCENIAJĄCE STAN FUNKCJONALNY
Skala punktowa Lysholma
ocena zaburzeń stawu kolanowego
Utykanie
Pomoc przy chodzeniu
Zanik mięśni uda
Chód, bieg, skoki:
niestabilność
ból
obrzęk
obrót na jednej nodze
Chodzenie po schodach
Kucanie
Skala punktowa Lysholma:
bardzo dobra 100-91 pkt.
dobra 90-77 pkt.
dostateczna 76-64 pkt.
niedostateczna 63-0 pkt.
Test funkcjonalny Lazansky’ego do oceny dysfunkcji stawu biodrowego
Bierze pod uwagę 16 parametrów w 3 kategoriach klinicznych:
ból
wydolność czynnościowa – funkcja
ruchomość stawu biodrowego
Daje całościowe, liczbowe określenie stanu pacjenta
STANDARDOWA SKALA OCENY SAMODZIELNOŚCI FIM – PO URAZIE RDZENIA KRĘGOWEGO : 1986 rok
Poziomy - punkty
Całkowita zależność:
Konieczne wyręczanie (brak udziału pacjenta)
Wymaga dużej pomocy (udział pacjenta 25%)
Ograniczona samodzielność:
Wymaga znacznej pomocy (udział pacjenta 50%)
Wymaga minimalnej pomocy (udział pacjenta 75%)
Wykonuje czynność pod nadzorem opiekuna
Samodzielność:
Samodzielnie wykonuje czynność przy pomocy sprzętu
Samodzielnie wykonuje czynność szybko i bezpiecznie
Indeks chodzenia po Urazie Rdzenia Kręgowego 2000 rok
WISCI – Walking Index for Spinal Cord Injury
Poziom Pomoce Ortezy Asysta
0 pacjent nie jest w stanie stanąć ani chodzić mimo pomocy
Chodzi w poręczach, z szynami i z pomocą dwóch osób na odcinku mniejszym niż 10 m
Chodzi w poręczach, z szynami i z pomocą dwóch osób na odcinku 10 m
Chodzi w poręczach, z szynami i z pomocą jednej osoby na odcinku 10m
Chodzi w poręczach, bez szyn i z pomocą jednej osoby na odcinku 10 m
Chodzi w poręczach, z szynami i bez pomocy osób drugich na odcinku 10 m
Chodzi o balkoniku, z szynami i z pomocą jednej osoby na odcinku 10 m
Chodzi z pomocą dwóch kul, z szynami i asystą jednej osoby na odcinku 10 m
Chodzi o balkoniku, bez szyn i z asystą jednej osoby na odcinku 10 m
Chodzi o balkoniku, z szynami i bez asysty na odcinku 10 m
Chodzi z pomocą jednej kuli/laski z szynami i asystą jednej osoby na odcinku 10 m
Chodzi z pomocą dwóch kul, bez szyn i z asystą jednej osoby na odcinku 10 m
Chodzi z pomocą dwóch kul, z szynami i bez asysty na odcinku 10 m
Chodzi o balkoniku, bez szyn i bez asysty na odcinku 10 m
Chodzi z pomocą jednej laski / kuli, bez szyn i z asystą jednej osoby na odcinku 10 m
Chodzi z pomocą jednej laski / kuli, bez szyn i bez asysty na odcinku 10 m
Chodzi z pomocą dwóch kul, bez szyn i bez asysty na odcinku 10 m
Chodzi bez laski/ kuli, bez szyn, z pomocą jednej osoby na odcinku 10 m
Chodzi bez laski / kuli, z szyną / szynami, bez pomocy osoby drugiej, na odcinku 10 m
Chodzi z jedną laską / kulą, bez szyny / szyn, bez pomocy, na odcinku 10 m
Chodzi bez wszelkich pomocy rehabilitacyjnych i ortopedycznych, bez asysty, na odcinku 10 m
SKALA QUEBECK - do oceny zaburzeń funkcji w zespołach bólowych kręgosłupa lędźwiowego
1. Wstawanie z łóżka
2. Sen
3. Obracanie w łóżku
4. Jazda samochodem
5. Wstawanie (przez 20-30 minut)
6. Siad na krześle przez kilka godzin
7. Wejście po schodach (na piętro)
8. Spacer na dystansie 300-400 m
9. Spacer na dystansie kilku kilometrów
10. Sięganie do wysoko zawieszonej półki
11. Rzut piłką
12. Bieg na dystansie 100 m
13. Wyjmowanie żywności z lodówki
14. Ścielenie łóżka
15. Wkładanie skarpetek
16. Schylanie się nad umywalką
17. Przesuwanie krzesła
18. Otwieranie lub zamykanie drzwi
19. Niesienie dwóch toreb z zakupami
20. Dźwiganie i niesienie ciężkiej walizki
Każda z powyższych czynności oceniana jest w sześciopunktowej skali:
0 – wykonywana czynność w ogóle nie sprawia trudności
1 – wykonywana czynność sprawia minimalne trudności
2 – wykonywana czynność sprawia pewne trudności
3 – czynność dosyć trudna do wykonania
4 – wykonanie czynności bardzo trudne
5 – niemożność wykonania czynności z powodu bólu i/lub dysfunkcji
INNE KWESTIONARIUSZE
Kwestionariusz niesprawności Roland-Morrisa (24 pytania)
Hanowerski kwestionariusz aktywności dnia codziennego (12 pytań)
KWESTIONARIUSZE (SKALE) OCENIAJĄCE JAKOŚĆ ŻYCIA
Polska wersja Indeksu Jakości Życia
Ferrans i Powers
Przykładowe pytania dotyczące sprawności fizycznej:
Wykres Euro-Qol – pozwala subiektywnie określić (procentowo) stan zdrowia badanego
Poruszanie się
Samoobsługa
Codzienne czynności
Ból / dyskomfort
Niepokój/ depresja
Używki
Sposób spędzania obecnie wolnego czasu
Uprawianie sportu w młodości
Aktywnośc fizyczna obecnie
Kontakty z ludźmi
Komunikacja ocena opieki społecznej
Kwestionariusz oceny czynności życia codziennego (ADL –Activities of Daily Living)
Czynności w łóżku
Higiena osobista
Ubieranie
Spożywanie posiłków
Lokomocja
Inne czynności
Pięciopunktowa skala:
0 – nie wykonuje czynności
1 – potrzebuje pomocy przy wykonywanej czynności
2 – wymaga nadzoru podczas wykonywania danej czynności
3 - Wymaga specjalnego sprzętu
4 – Ocenianą czynność wykonuje poprawnie
Więzadła krzyżowe
Częściej uszkodzone ACL 90%
Czasem uszkodzone łąkotki i więzadła poboczne
Przyczyny:
ACL - przesunięcie goleni do przodu przy zgiętyn kolanie + rotacja wewnętrzna
PCL – uraz od przodu
Objawy:
Uczucie niepewności, niestabilność przy obciążaniu
Ból czasami
Gdy oba uszkodzone niestabilność przednio-tylna + ograniczenie wydolności chodu
Dodatni test szufladowy przedni ACL, tylny PCL
Leczenie:
1. Zachowawcze
2. Operacyjne
Uwagi po rekonstrukcji ACL
Rehabilitacja przedoperacyjna:
I doba: maksymalnie zmniejszyć ból
II doba: ćwiczenia bierne, CPM, chłodzenie kolana
I tydzień: ćwiczenia bierne, wyprost z przeprostem, bierne zgięcie do 60°, chodzenie o kulach
II tydzień: ćwiczenia bierne cd, CPM, zgięcie do 100°, elektrostymulacja
III tydzień: pełna aktywność bierna, ruch od 0° - 120°, ćw. propriocepcji
IV tydzień: pełna aktywność bierna, pływanie, rower, ćw. równoważne
VI tydzień: jw. + pełny zakres ruchu
VII tydzień: początek aktywności sportowej (bieganie po prostej, bez przyspieszeń, hamowania i biegania po łuku)
III miesiąc: pełna aktywność zawodowa, poza ciężką pracą fizyczną
IV miesiąc: zwiększanie aktywności sportowej (stabilizator)
VIII - XII miesiąc: sport wyczynowy
POWRÓT DO PEŁNEJ SPRAWNOŚCI: NIE PRZED 6 MIESIĄCEM
POWRÓT DO SPORTU WYCZYNOWEGO:
PO REKONSTRUKCJI OTWARTEJ - NIE PRZED 12 MIESIĄCEM
PO REKONSTRUKCJI ARTROSKOPOWEJ - NIE PRZED 8 MIESIĄCEM
Program wczesnej rehabilitacji po rekonstrukcji ACL
I stopnia
II stopnia
III stopnia
Proste
Złożone
Powikłania:
Test szuflady przedniej i Lachmana
Test odwiedzenia i niestabilność przyśrodkowa
Test przywiedzenia i niestabilność boczna
USZKODZENIE ŚCIĘGNA ACHILLESA
Przyczyny:
sprawdza się objaw Hoffy, zaburzenia chodu, wspięcia na palcach przydatna ultrasonografia
Leczenie uszkodzenia ścięgna Achillesa
Zachowawcze (przy częściowym uszkodzeniu ścięgna):
Cele fizjoterapii
Uwagi do planowania fizjoterapii
Podstawowe gojenie 6-8 tygodni
Potem ostrożnie usprawnianie i but z obcasem
Ćwiczenie 6-8 powtórzeń w serii, potem do 10 powtórzeń
20-25% napięcia lub oporu, stopniowo zwiększamy o 5-10%
Kontrolować objaw zmęczenia
Kontrolować próg bólu
Etapy fizjoterapii
I wczesny pooperacyjny - do 14 dni po operacji
II etap od 3 – 6 tygodni (II warianty)
II do 6 tygodni po operacji - osiągnięcie zrostu
III do 12 tygodni po operacji - przywracanie funkcji
IV do 16 tygodni po operacji - stopniowy powrót do aktywności rekreacyjnej
V do 24 tygodni po operacji - powrót do treningu sportowego
I etap: 2 – 14 dni
1. Krioterapia (żel chłodzący,lub Cryo-Cuff, od 6 doby krioterapia miejscowa)
Odciążenie kończyny w opatrunku gipsowym udowym, elewacja podudzia
2. Ćwiczenia:
a/ Ćwiczenia izometryczne kończyny operowanej wykonywane na zmianę synergistycznie w unieruchomieniu 2 serie (6-8 powtórzeń) dla każdej grupy mm.napięcie 4 sek, przerwy 6-7 sek. 25% napięcia max. kończyny zdrowej
b/ ćwiczenia czynne stopy nieoperowanej
c/ ćwiczenia czynne kończyny nieoperowanej
d/ ćwiczenia czynne i z oporem kończyn górnych i obręczy barkowej
I etap: 2 – 14 dni
3. Nauka chodu o kulach
4. Pole magnetyczne od 8 doby , czas 20-25, natężenie 10-15 Gs, częstotliwość 10-15 Hz
5. Promieniowanie laserowe od 8 doby 2-3 J/cm˛, potem 12-15 J/cm˛
6. Kontrola lekarska- 14 doba – zdjęcie szwów
II etap: od 3 - 6 tygodni Wariant I (gips podudziowy, okienko nad ścięgnem)
Kontynuacja dotychczasowego usprawniania
Mobilizacja blizny pooperacyjnej (ryc.) i wybrane techniki masażu limfatycznego
Ćwiczenia
a/ propriocepcja (ryc.) 2-3 serii, 6-8 powtórzeń, stopniowo zwiększane
b/ ćw. izometryczne ze stopniowym oporem mięśni (ryc.)
4. Nauka chodu z dwiema kulami z częściowym obciążaniem operowanej kończyny w unieruchomieniu, od 4 tyg. (początkowo 20% obciążenia), następnie zwiększane o 5-10%
5. Ćwiczenia na ergometrze rowerowym od 5 tygodnia (początkowo ostrożnie bez obciążania k. operowanej. Duża ostrożność jeśli uraz dotyczy miejsca przejścia ścięgna w mięsień.
II etap: od 3 - 6 tygodni Wariant II (bez gipsu, but z wkładkami stabilizującymi zgięcie podeszwowe stopy)
Kontynuacja postępowania jak w wariancie I
Ćwiczenia:
a/ bierne na szynie CPM (ryc.) od 20 do 30° zgięcia podeszwowego. Kolejno co 5° dochodzimy w 6 tyg. do 0° zgięcia podeszwowego i wprowadzamy bierne ruchy pronacji i supinacji
b/ propriocepcja (ryc.) od 4 tyg. w łańcuchu zamkniętym (20-25% nacisku, następnie o 5-10% zwiększamy), w zgięciu podeszwowym
3. Elektrostymulacja (m.trójgłowy łydki) (ryc.)
4. Mobilizacja blizny pooperacyjnej, masaż częściowy m. trójgłowego łydki
5. Ćwiczenia:
a/ czynne wspomagane i czynne mięśni podudzia w płaszczyźnie strzałkowej. 6 tyg. po operacji
b/ zmniejszające przykurcze mm. podudzia (trójgłowy łydki, kulszowo-goleniowe). Ostrożnie, ale ważny element
6. Masaż wirowy od 4 tyg. 3 x tygodniowo, po 15 minut
7. Zgodnie z zaleceniem lekarza – pończocha uciskowa na stopę i podudzie
III etap: od 7 - 12 tygodni
Bez unieruchomienia, wkładka pod piętę ( 1 cm)
Ćwiczenia:
a/ bierne, w odciążeniu, zwiększany zakres pronacji i supinacji
b/ czynne (zgięcie grzbietowe i podeszwowe, pronacja i supinacja) (ryc.)
c/ stymulujące czucie głębokie: z kontrolą siły (N) reakcji podłoża, dobierane indywidualnie ,
- ćw. równoważne na materacach, matach, batucie z asekuracją
d/ czynne ze stopniowym oporem (ryc.)
e/ czynne ze stopniowym oporem (ryc.), w różnych pozycjach, 2 serie 6-8 powt., potem po 10 powt. Opór 20-30% max. Zwiększamy po 10%
f/ na ergometrze
g/ zapobiegające przykurczom m. trójgłowego łydki. Ostrożnie
h/ przygotowanie do chodu – ćw. równoważne. Nacisk na platformę tensometryczną z kontrolowanym obciążeniem 1,1 potem 1,2 do 1,3 masy ciała. Nauka koordynacji, symetrii chodu.
3.Mobilizacja blizny poop.
4. Nauka chodu 9-10 tyd.
Mata, materac, bieżnia
ruchoma, twarde podłoże,
bez obuwia (ryc.)
IV etap: 13 - 16 tygodni
Kontynuacja programu fizjoterapii
Ćwiczenia:
a/ na ergometrze rowerowym
b/ nacisku na podłoże od 1,3 do 1,4 i 1,5 masy ciała
c/ czynne z oporem dla różnych grup mięśniowych w łańcuchu otwartym i zamkniętym (ryc.)
d/ propriocepcja z wykorzystaniem niestabilnego podłoża, po 3 tyg. przysiady i wspięcia na palce z asekuracją, z kontrolą wzroku i bez kontroli
3. Pomiar momentów sił mięśniowych – indywidualny dobór obciążeń, zaczynamy od 35-40% wartości maksymalnego momentu siły mięśniowej. Potem zwiększamy do 50, 60,70% aż do wyrównania różnic pomiędzy obu kończynami.
4. Przywracanie biegu od truchtu do wolnego biegu. Warunki: zgoda lekarza, pełne zakresy ruchu, siła mięśni kończyny operowanej 70% w stosunku do kończyny zdrowej. Siła reakcji podłoża składowej pionowej na platformie wynosi minimum 2,5 razy masa ciała.
5. Ćwiczenia przygotowujące do sportu rekreacyjnego lub pracy.
V etap: 17 - 24 tygodni
1. Ćwiczenia specyficzne dla uprawianej dyscypliny sportowej lub pracy zawodowej. Np. bieg z piłką, kozłowanie w szybkim biegu, zmiana kierunku biegu (ryc.)
2. Pomiary i ustalenie ćwiczeń mięśni podudzia w warunkach izokinetycznych (prędkości 180, potem 120, 90, 60°/s). Dobór obciążeń taki jak poprzednio
3. Ćwiczenia ukierunkowane na skoczność, poprawę biegu.
4. Badanie lekarskie. Ocena kliniczna
5. Testy:
a/ wspięcia na palcach
b/ biegu na bieżni ruchomej
6. Pomiary:
a/ ruchomości, obwodów
b/ sił reakcji podłoża (N) podczas skoków obunóż i jednonóż
c/ moment sił (Nm) badanych mięśni w warunkach statyki i izokinetyki
d/ czasu biegu z max prędkością i zmianami kierunków
e/ kinematyki ruchu
f/ oceny propriocepcji
7. Ostateczna decyzja lekarza o dopuszczeniu do sportu.
PROGRAMOWANIE REHABILITACJI
Diagnoza
Prognoza
Cele, zadania i zasady fizjoterapii
1 – potrzeba rehabilitacji
Uraz, choroba prowadząca do niepełnosprawności
Lub zagrożenie niepełnosprawności (zasada wczesności, powszechności)
Diagnoza
Prognoza
Programowanie
Powinno uwzględniać etapy rehabilitacji, z zachowaniem jej ciągłości
Etapy związane są z określeniem:
Celów zadań i sposobów ich realizacji długoterminowych - trudne
Celów zadań i sposobów ich realizacji etapowych - krótkoterminowych
Planowanie krótkoterminowe
1. Aktualny etap usprawniania – doraźne potrzeby pacjenta (konkretne zabiegi fizykalne, ćwiczenia i inne niezbędne środki)
2. Planowanie krótkoterminowe jest dwuaspektowe:
3. Aspekt kliniczny
4. Aspekt funkcjonalny
5. Aspekt kliniczny planowania krótkoterm.
6. Okres ostry i przewlekły
7. Okres zaostrzenia i remisji (w schorzeniach przewlekłych)
8. Okres przed- i pooperacyjny
9. Okres unieruchomienia i po zakończeniu unieruchomienia
Podziały bazujące na dynamice zmian klinicznych
Aspekt funkcjonalny planowania krótkoterm.
Najpierw program minimum
Tworzenie programów alternatywnych
Uwzględniać rehabilitację kompleksową
Fizjoterapia już jest kompleksowa (kinezyterapia, fizykoterapia, masaż)
Uwzględniać inne formy rehabilitacji np.:
Stosowanie tych metod wymaga:
Praktycznie o zmianie decyduje: jakość wyników, niemożność osiągnięcia celu pośredniego, powodzenie lub niepowodzenie dotychczasowej rehabilitacji.
Błędy programowania: dogmatyczne i schematyczne kontynuowanie rehabilitacji, bez koniecznych modyfikacji
Program rehabilitacji
Regeneracja tkanek - w pierwszej kolejności, podstawa wyleczenia
Kompensacja już od początku – sterować kompensacją od momentu zaistnienia defektu – złagodzi to skutki schorzenia, uniknie się niepożądanych skutków kompensacji samoistnej
Adaptacja - na końcu programu rehabilitacji
Czas trwania rehabilitacji
U osób z niepełnosprawnością przejściową:
1. Na czym polega dysfunkcja ?
2. Co chcielibyśmy uzyskać (co jest realne)?
3. W jakiej kolejności i w jaki sposób chcielibyśmy osiągnąć zamierzony cel ?
4. Jakie są przeszkody dla osiągnięcia celu doraźnego i dalszego ?
5. Jak pokonywać powyższe przeszkody lub jak je omijać ?
6. Co zrobić gdy osiągnięcie celu jest nierealne
7. Jakie konkretne ćwiczenia i zabiegi fizykalne wykonywać w danym momencie, w jaki sposób i w jakiej kolejności ?
DIAGNOZA: ZŁAMANIE KOŚCI UDOWEJ
przejściowa dysfunkcja odwracalna
CEL OGÓLNY: przywrócenie fizjologicznego chodu
CELE GŁÓWNE: regeneracja uszkodzonych tkanek, przywrócenie prawidłowej funkcji kończyny
CELE ETAPOWE:
1. Uzyskanie pełnego zrostu kostnego
2. Zapobieganie wtórnym skutkom unieruchomienia
3. Poprawa funkcji mięśni i stawów
4. Przygotowanie do reedukacji chodu
5. Przywrócenie normalnego chodu
6. Przywrócenie pełnosprawnego chodu
Okres unieruchomienia na zakończenie ocena funkcjonalna
Cel 1: uzyskanie pełnego zrostu kostnego
Przyspieszenie regeneracji
Środki:
Zapobieganie przykurczom
Środki:
Środki:
Cel 3: Poprawa funkcji mięśni i stawów
Przywrócenie pełnego zakresu ruchów w stawie kolanowym
Środki:
Środki:
Profilaktyka osteoporozy inwolucyjnej
Środki:
Cel 4: Przygotowanie do reedukacji chodu
Pionizacja
Środki:
Właściwa nauka chodu (chód z odciążaniem)
Środki:
Cel 5: Przywrócenie normalnego chodu
Poprawa parametrów chodu
Środki:
Przywrócenie sprawności chodu, doskonalenie chodu
Środki:
dysfunkcja stała nieodwracalna
CEL OGÓLNY : opanowanie samodzielnego w protezie chodu
CELE GŁÓWNE: wytworzenie prawidłowego stereotypu chodu w protezie, sprawna lokomocja
CELE ETAPOWE:
1. Przygotowanie do zaprotezowania
2. Przygotowanie do chodu w protezie
3. Właściwa nauka chodu w protezie
4. Pełne opanowanie sprawnego chodu w protezie
5. Doskonalenie pełnosprawnego chodu w protezie
Okres przed zaprotezowaniem
Cel 1: Przygotowanie do zaprotezowania
Przyspieszenie regeneracji, kształtowanie i hartowanie kikuta
Środki:
Zapobieganie przykurczom
Środki:
Środki:
Okres po zaprotezowaniu/ proteza tymczasowa /
Cel 3: Przygotowanie do chodu w protezie
Nauka zakładania i zdejmowania protezy, nauka techniki chodu
Środki:
Właściwa nauka chodu
Środki:
Cel 5: Pełne opanowanie sprawnego chodu w protezie
Poprawa parametrów chodu
Środki:
Poprawa sprawności chodu, doskonalenie chodu
Środki:
CEL OGÓLNY : przywrócenie fizjologicznego chodu
CELE GŁÓWNE: regeneracja uszkodzonych tkanek, przywrócenie prawidłowej funkcji kończyny
CELE ETAPOWE:
1. Wspomaganie reinerwacji
2. Zapobieganie wtórnym skutkom urazu
3. Likwidacja niedowładów i ich skutków
4. Przygotowanie i właściwa reedukacja chodu
5. Przystosowanie do lokomocji w zmienionych warunkach
Okres niedowładów
Cel 1: Wspomaganie reinerwacji
Przyspieszenie regeneracji
Środki:
Środki:
Zapobieganie przykurczom
Środki:
Środki:
Cel 3: likwidacja niedowładów i ich skutków
Przywrócenie pełnego zakresu ruchów w stawach stopy
Środki:
Przywrócenie siły i właściwej czynności mięśni
Środki:
Przygotowanie do chodu
Środki:
Środki:
Cel 5: Przystosowanie do lokomocji w zmienionych warunkach
Poprawa parametrów chodu
Środki:
Fizjoterapia po operacjach chrząstki stawu kolanowego
Warunki:
1. Skierowanie od lekarza prowadzącego
2. Program fizjoterapii zaplanować indywidualnie dla każdego pacjenta, po uzgodnieniu z lekarzem
3. Zapoznać pacjenta z przebiegiem postępowania
4. Potrzebna jest zgoda na leczenie
Program fizjoterapii (4 etapy) - uwzględniający
2 tydzień po operacji pomiar sił reakcji podłoża kończyn dolnych (N) w składowej pionowej (Y) na platformie. Pozycja – stanie swobodne obunóż. Obciążanie kończyny operowanej bezbólowe. Potem jednonóż na zdrowej
Etap II – stopniowego obciążania kończyny
Na podstawie sił reakcji podłoża (N) składowej pionowej (Y) stania na kończynie zdrowej (pełne obciążenie)
W kolejnych 4-5 tygodniach dochodząc do pełnego obciążania
kończyny ćwiczenia stymulujące czucie głębokie w zamkniętym łańcuchu kinematycznym, ćwiczenia stymulujące czucie głębokie na niestabilnym podłożu
Ćwiczenia nacisku kończyny operowanej powyżej wartości masy ciała o 15 do 30%
Nauka chodu bez kul
Etap III – pełnego obciążania kończyny i przywracania funkcji – 3 razy tygodniowo
Ćwiczenia na ergometrze rowerowym:
3-4 dni bez obciążania 45-60 obr/min
potem moc 30W, 50-60 obr/min
początek 2 tyg. 50 W, 60 obr/min
koniec 2 tyg. zwiększanie obciążeń: 5 min. 50 W, 60 obr/min ; co 2-3 minuty moc >o 10 W dochodząc do 80 W. Następnie znowu zwiększano o 10-15 W
Etap III – pełnego obciążania kończyny i przywracania funkcji
Ćwiczenia izometryczne ze stopniowym oporem
Marsz na bieżniach ruchomych (propriocepcja dynamiczna)
Etap III – pełnego obciążania kończyny i przywracania funkcji
Ćwiczenia zwiększające obciążenie w składowej pionowej kończyny, stopniowo powyżej wartości masy ciała na platformie
Uzyskiwano wartości do 2 x masy ciała
Zwiększano obciążenie co 3-4 dni, średnio o 15-20%
Etap III – pełnego obciążania kończyny i przywracania funkcji
siła reakcji podłoża w składowej pionowej wynosi minimum 2 x masa ciała
Zadania przeprowadzanych badań:
umożliwienie wczesnej i pełnej diagnozy
ułatwienie ustalenia programu rehabilitacji chorej osoby oraz dobór ćwiczeń i innych środków na poszczególnych jej etapach
ułatwienie wnoszenia do programu rehabilitacji zmian zależnych od zmieniającego się stanu chorego
ułatwienie oceny wyników rehabilitacji
Badania kliniczne:
badanie podmiotowe (wywiad)
badanie przedmiotowe
badania dodatkowe (funkcjonalne, czynnościowe)
Wywiad:
wiek, płeć, zawód, przebyte urazy i choroby, obecne choroby
przebyte choroby i objawy w zakresie innych narządów, dotychczasowe leczenie
dolegliwości bólowe
rodzina chorego
Badanie przedmiotowe (z punktu widzenia biomechanicznego):
statyczne (ogólne, miejscowe)
dynamiczne (ogólne, miejscowe)
Statyczne badania ogólne:
Ocena budowy ciała:
Typologia Kretschmera:
typ asteniczny
typ atletyczny
typ pykniczny
Typologia Sheldona:
endomorficzny
mezomorficzny
ektomorficzny
Otyłość – nadmierne gromadzenie tłuszczu w ustroju.
Powszechnie stosowanym sposobem określania stopnia nadwagi jest wyznaczenie wskaźnika masy ciała (BMI – Body Mass Index) tzw. wskaźnik Quateleta (?)
Wartości BMI (WHO 1995)
normalny BMI 18,5-24,9
nadwaga BMI 25 – 29,9
otyłość Istopnia 30-34,9
otyłoś II stopnia 35 – 39,9
otyłość III stopnia powyżej 40
W anatomicznej klasyfikacji otyłości wyróżniamy antropometryczny typ otyłości określany na podstawie wskaźnika WHR (wyznaczany on jest ze stosunku talii do bioder).
otyłość gynoidalna (pośladkowo-udowa) WHR <0,8 (K), WHR <1,0 (M)
otyłość wisceralna (brzuszna)
BMI
WHR
pomiar grubości fałdów skórno-tłuszczowych
pomiar składu ciała metodą np.bioimpadanacji
badanie w płaszczyźnie czołowej/strzałkowej
Statyczne badanie ogólne (cd.)
Ocena budowy ciała w płaszczyźnie strzałkowej:
Typy postawy (typologia Wolańskiego, modyfikacja Zeyland Malawka)
typ kifotyczny (K)
typ lordotyczny(L)
typ równoważny ®
Skoliozy – zmiany anatomopatologiczne w 3 płaszczyznach
początkowo pierwotne przodowygięcie (lordoskolioza)
potem przekształca się w tyłowygięcie (kifoskolioza)
Podział skolioz wg Cobba
I – 0-30º
II – 31-60º
III – 61 - 90º
IV powyżej 90º
skolioza pierwotnie piersiowa (SPP)
skolioza pierwotnie piersiowo-lędźwiowa
RTG!!!
System komputerowej analizy postawy ciała techniką masy projekcyjnej (metoda fotogrametryczna), zjawisko Moire’a.
Cele tego badania:
ocena
pomiar
dokumentacja
obiektywizacja
przesiew
Przebieg badania: zaznaczenie punktów orientacyjnych na ciele pacjenta)
Statyczne badanie miejscowe:
koślawość/szpotawość kolan
ustawienie stopy i jej wysklepienie (stopa końska/szpotawa, piętowa, koślawa)
pomiary liniowe, orientacyjne, długości względne/bezwzględne, obwody
Dynamiczne badanie ogólne:
Badanie chodu:
Parametry chodu:
szybkość chodu (droga w jednostce czasu 1,5 – 2,0 m/s)
długość kroku – długość między tymi samymi punktami anatomicznymi stóp
długość kroczenia
miarowość
szerokość kroku – odległość między stopami
Cechy chodu:
cykliczność naprzemiennostronnych ruchów kkg i kkd
symetria jw
fazowość
rytmiczność(odpowiedni stosunek czasu trwania poszczególnych faz)
Metody badania chodu:
starsze: obserwacja(determinanty chodu), cyklografia, metoda kinematograficzna, pomiar nacisku stóp na podłoże – chodniki tensometryczne
obecne: automatyczna analiza chodu w ujęciu trójpłaszczyznowym np. Viacom lub BTS), rejestracja ruchów ciała (kątowe ustawienia), reakcje podłoża (pomiar nacisku stóp na podłoże), badanie EMG(analiza czynności mm podczas chodu)
Dynamiczne badania miejscowe:
badanie zakresów ruchomości
ocena orientacyjna
czynna i bierna ruchomość
Pomiary siły mm w warunkach statycznych (test Lovetta)
Pomiary dynamometryczne: siła maksymalna, czas uzyskania siły maksymalnej, czas utrzymania siły maksymalnej
Pomiar siły mm w warunkach dynamicznych (Biodex)
Diagnostyka funkcjonalna dla potrzeb fizjoterapii:
- sposób podejścia do wyników rutynowych badań np.różnica w długoścciach względnych i bezwzględnych
- rola agonistów w przykurczu przywiedzeniowym st.biodrowego )przywodziciele czy mm gęsiej stopki?)
- ograniczenie wyprostu stawu skokowo-goleniowego(gastrocnemius czy soleus?)
Próby i testy określające stan czynnościowy czy stopień dysfunkcji
Skala oceny bólu:
- słowne od 0 do 5 (odpowiednie cechy natężenia bólu, np.słaby, silny, nie do wytrzymania)
- numeryczne (ciąg liczb 0-10, gdzie 0=brak bólu, 10=ból nie do wytrzymania)
- wzrokowo-analogowe (wskazuje miejsce na odcinku 10 cm mające w wobrażeniu przedstawić natężenie bólu)
Ocena kliniczna – badanie ogólne czynnościowe
- technika badania narządu ruchu (badanie ruchu w stawach, pomiary dł kkg i kkd, metody oceny siły mm, ocena chodu-cechy chodu patologicznego, ocena bólu, ocena ubytków sprawności fizycznej)
badanie kliniczne układu krążenia. Badanie i ocena przepływu krwi żylnej (Doppler), fotopletyzmografia. Badanie wydolnościowe układu krążenia (EKG wysiłkowe)
- testy wysiłkowe
- bezpieczne zakresy intensywności podczas wykonywania wysiłków fizycznych
- sprawność mięśnia sercowego podczas wykonywania wysiłków fizycznych o różnej intensywności
- badanie fizykalne
- ocena sprawności układu obwodowego
- ocena wydolności układu krążenia
równowaga kwasowo-zasadowa
spirometria, aparat Flowscreen
4. Ocena układu nerwowego – elektrodiagnostyka EMG. Wykrycie niedowładów. Badanie elektrycznej pobudliwości mięśnia pozwala zróżnicować poziomy uszkodzenia mięśni. Miernik skuteczności usprawniania. Do nauki rozluźniania „biofeedback”
5. Badanie układu równowagi - posturograf
6. Badanie psychofizjologiczne – pomiar czasu reakcji z użyciem testów: reakcja antycypacji, prosta i złożona, wyboru
7. Badania dodatkowe:
- laboratoryjne
- radiologiczne
- przeglądowe
- kontrastowe (np angiografia)
- warstwowe(tomograficzne)
- densytometryczne
- rezonans magnetyczny
- badanie ultrasonograficzne
Ocena wydolności fizycznej (testy):
- analityczne (gibkość, zwinność, skoczność itp.)
- syntetyczne (kompleksowa czynność): skale oceniające stan funkcjonalny, skale oceniające jakość życia
- tolerancji wysiłkowej np.badanie wydolności tlenowej lub beztlenowej
STAN FUNKCJONALNY PACJENTÓW
TESTY FUNKCJONALNE
Standardowe metody badania, które ułatwiają ocenę zaburzeń funkcjonalnych narządu ruchu.
Wzbogacenie badań rutynowych o próby i testy funkcjonalne pomocne w:
- precyzowaniu rozpoznania
- określenie stanu czynnościowego
- określenie stopnia dysfunkcji
- prognozowaniu rehabilitacji
- ocenie wyników rehabilitacji
1. dolegliwości bez cech ucisku korzeniowego zwane rzekomokorzeniowymi:
- przyczyny mięśniowe(przykurcz mięśniowy, wzmożone napięcie)
- przyczyny stawowe (tzw.zablokowanie czynnościowe stawu)
- przyczyny więzadłowe (wzmożone napięcie)
- podrażnienie ww.krzyżowo-lędźwiowych
DIAGNOSTYKA FUNKCJONALNA (dla potrzeb fizjoterapii)
Sposób podejścia do wyników rutynowych badań np.:
1. Różnica w długościach bezwzględnych i względnych
2. Rola agonistów (przywodziciele czy mm.gęsiej stopki ?) w przykurczu przywiedzeniowym stawu biodrowego
3.Ograniczenie wyprostu stawu skokowo-goleniowego (gastrocnemius czy soleus)
Próby i testy określające stan czynnościowy czy stopień dysfunkcji (na ćwiczeniach)
KONFLIKTY KORZENIOWE
- skomplikowane badanie
Dodatni objaw Lasegue’a:
ból przy unoszeniu prostej w kolanie kd – to podrażnienie korzonków zmierzających do nerwu kulszowego (20° ciężki, 50° znaczny, 70° być może inna przyczyna);
dla zróżnicowania test Bragarda lub izometryczne z oporem prostowanie stawu biodrowego
Bolesne punkty uciskowe:
- wzdłuż przebiegu n.kulszowego
- ból głęboki
- zgrubienie fałdu skórnego
- drżenia mm
Gra ślizgu stawowego:
Efekty leczenia manualnego:
- prawidłowa
- brak (czasem pogorszenie)
- zablokowana
- korzystne
Objaw szczytowy - ból promieniujący do kończyny górnej w następstwie stenozy otworu międzykręgowego
Prowokacyjny test bólowy „slump test” – test napięciowy dla opony twardej
Podrażnienie lub zaburzenie przesuwalności opony twardej: pozytywny objaw Lhermitte’a świadczy o ”małych uszkodzeniach rdzeniowych”
Zespół cieśni nadgarstka – neuropatia uciskowa kg – przyczyna jest zaburzenie miedzy objętościa nerwu pośrodkowego a pojemnością kanału nadgarstka.
Skutki:
- niedokrwienie nerwu
- obrzęki i wtórny ucisk
- zbliznowacenie wewnatrznerwowe
- dysfunkcja nerwu
Badania:
- elektromiograficzne sa standardową metodą
- test Tinnela
- Phalena
- odwrócony test Phalena
- manualny test uciskowy Durcana
- test prowokacyjny
Objaw Derbolowskiego - jest wyrazem funkcjonalnego skręcenia miednicy – „rzekoma” nierówność kkd w trakcie przejścia do siadu prostego
Objaw Trendelenburga i Duchenna - Opadanie miednicy w jednonożnym staniu po stronie nogi wolnej na skutek utraty podparcia dźwigni lub jej niezrównoważenia
Testy prowokacyjne dla stawów krzyżowo-biodrowych
„Kompresyjny” i „dystrakcyjny”: przeciążenie stawów krzyżowo-biodrowych oraz więzadeł
Test Patricka - ograniczenie odwodzenia wraz z reakcją bólową – koksalgia lub sakralgia
Uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego ACL
Uszkodzenie więzadła krzyżowego tylnego PCL
Objaw szufladkowy przedni i tylny - bierne przesunięcie zgiętego podudzia względem uda :
- przedni (więzadło krzyżowe przednie)
- tylny (więzadło krzyżowe tylne)
Test łąkotkowy wg Böhlera
Reakcja bólowa –konflikt łąkotkowy
Reakcja bólowa – entezopatia
Test ścienny - ograniczenie ruchomości w obrębie stawów ramienno – barkowych
Objaw – mechanizm Puttiego
Kompensacja niedomogi antygrawitacyjnej mięśni kończyn dolnych
INNE PRZYKŁADOWE OBJAWY I TESTY
Test Schobera (zakres zginania kręgosłupa lędźwiowego : pomiędzy L5 i 10 cm powyżej)
Test Thomasa (przykurczu zgięciowego stawu biodrowego: zgięcie zdrowego powoduje zgięcie chorego)
Test dysplazji Ortolaniego (przeskakiwania w biodrze w trakcie odwodzenia zgiętego stawu)
Podstawowe problemy masażu:
- jakie części masować
- w jakim celu
- uzasadnienie celowości masażu
Wywiad:
Poszukiwanie przyczyny dolegliwości
objawy podmiotowe – co boli
zmiany w funkcjonowaniu narządów wewnętrznych
zaburzenia w trofice
przebyte w przeszłości zdarzenia mogące doprowadzać do zaburzenia rozkładu napięcia tkanek.
Ocena wzrokowa:
zmiany w barwie i budowie skóry
Ocena palpacyjna:
czy węzły chłonne są powiększone – stan zapalny
ocena reaktywności układu nerwowego – intensywność masażu
Ustalenie na podstawie zgromadzonych informacji:
- jakie narządy układu ruchu wykazują zwiększone napięcie i jaka między nimi jest zależność strukturalna
- na ile układ naczyniowy i obwodowy układ nerwowy jest zaangażowany w występujących zmianach
- przyczyny dolegliwości
- łańcuch przyczynowo – skutkowego
Pewne aspekty zdrowia nie dadzą się ująć parametrami fizjologicznymi czy biochemicznymi. Chodzi tu m.in. o zdolność do normalnego funkcjonowania w domu, w rodzinie, w pracy, w społeczeństwie bycie wolnym od bólu, innych dolegliwości fizycznych i psychicznych oraz od problemów natury socjalnej i finansowej związanych z chorobą i jej leczeniem.
Czasami wnioski wyciągane na podstawie obserwacji różnych aspektów stanu zdrowia nie pokrywają się, a nawet są ze sobą sprzeczne. Przykładem niech będzie przedłużenie życia dzięki chemioterapii związane ze znacznym zwiększeniem dolegliwości (nudności, wymioty, biegunka, utrata włosów itd.).
Wyodrębnienie tych subiektywnych aspektów zdrowia fizycznego i psychicznego (w przeciwieństwie do koncentrowania się na biochemicznych i fizjologicznych aspektach choroby) doprowadziło do powstania terminu "jakość życia" (quality of life - QoL).
Ponieważ jakość życia zależy od wielu czynników (także takich jak sytuacja finansowa, satysfakcja z pracy, życie rodzinne itd.), pracujących w służbie zdrowia interesuje głównie jakość życia związana ze zdrowiem (health related quality of life - HRQL).
„Jakość życia”
„Jakość życia” pojawiła się w medycynie pod koniec lat czterdziestych
Wells (1989) podaje prostą definicję jakości życia. Jest to przede wszystkim subiektywna percepcja dobrego samopoczucia, satysfakcja z życia i codziennego funkcjonowania.
Aktualna definicja wg WHO traktuje „jakość życia” jako postrzeganie przez człowieka jego pozycji życiowej w kontekście kultury i systemu wartości otaczających go w relacji do jego celów, oczekiwań i standardów. (Quality of Life 1992)
Jakość życia - WHO
„To osobiste, indywidualne postrzeganie własnej pozycji w życiu, w odniesieniu do systemu wartości przyjętych przez człowieka, jego otoczenie kulturowe, stawianych sobie celów, posiadanych wzorców zachowania, oczekiwań, obaw a także stopnia zależności od innych, relacji społecznych oraz cech środowiska”
Jakość życia – Bowling (zdrowie)
„Możliwy do osiągnięcia najbardziej korzystny poziom zdolności fizycznych, psychicznych
i intelektualnych”
Zależy również od pełnionej roli
w społeczeństwie i funkcjonowaniu w jego strukturach, postrzegania własnego stanu zdrowia, satysfakcji z życia oraz ogólnego dobrego samopoczucia.
Jakość życia
Dwa komponenty:
- warunki obiektywne
- warunki subiektywne
Schipper
Trzy sfery funkcji człowieka chorego:
- psychika
- ciało
- zachowanie
Kwestionariusze oceniające jakość życia
3 typy narzędzi badawczych:
- ogólne
- globalne
- specyficzne – dot.konkretnej jednostki chorobowej by zawęzić globalny pogląd na jakość życia
Jest to narzędzie ogólne i globalne. Możliwe uzyskanie profilu jakości życia w zakresie 6 dziedzin, 24 podskal w obrębie tych dziedzin oraz globalnej jakości życia i percepcji ogólnego stanu zdrowia na podstawie pytań ogólnych
Dziedziny:
- fizyczna
- psychologiczna
- poziomu niezależności
- relacje społeczne
- środowisko
- duchowość (religia), przekonania osobiste
- ból i dyskomfort
- energia i zmęczenie
- sen i wypoczynek
- pozytywne uczucia
- myślenie, uczenie się
- pamięć i koncentracja
- samoocena
- wygląd zewnętrzny
- negatywne emocje
- mobilność
- czynności życia codziennego
- zależność od leczenia i leków
- zdolność do pracy/uczenia się
- relacje społeczne
- wsparcie społeczne
- aktywność seksualna
- bezpieczeństwo fizyczne
- środowisko
- finanse
- opieka zdrowotna i społeczna
- transport
- duchowość
Całkowite zdrowie fizyczne(physical component summary PCS):
- funkcjonowanie fizyczne
- ograniczenia z powodu zdrowia fizycznego
- odczuwanie bólu
- ogólne poczucie zdrowia
- witalność
- funkcjonowanie socjalne
- funkcjonowanie emocjonalne
- zdrowie psychiczne
Ocena pacjenta wg skali Barthel – niepełnosprawność
Spożywanie posiłków:
0 - nie jest w stanie samodzielnie jeść
5 - potrzebuje pomocy w krojeniu, smarowaniu masłem itp lub wymaga zmodyfikowanej diety
10 - samodzielny, niezależny
Przemieszczanie się (z łóżka na krzesło i z powrotem)
0-nie jest w stanie, nie zachowuje równowagi przy siedzeniu
5 – większa pomoc fizyczna (jedna lub dwie osoby)
10 – mniejsza pomoc (słowna lub fizyczna)
15 – samodzielny
Utrzymanie higieny osobistej:
Korzystanie z WC
Mycie, kąpiel całego ciała
Poruszanie się po powierzchniach płaskich
Wchodzenie, schodzenie po schodach
Ubieranie/rozbieranie
Kontrolowanie stolca
Kontrolowanie moczu
86 – 100 stan „lekki” pacjenta
21-85 „średnio ciężki”
0-20 „bardzo ciężki”
SKALE OCENIAJĄCE STAN FUNKCJONALNY
Skala punktowa Lysholma
ocena zaburzeń stawu kolanowego
Utykanie
Pomoc przy chodzeniu
Zanik mięśni uda
Chód, bieg, skoki:
niestabilność
ból
obrzęk
obrót na jednej nodze
Chodzenie po schodach
Kucanie
Skala punktowa Lysholma:
bardzo dobra 100-91 pkt.
dobra 90-77 pkt.
dostateczna 76-64 pkt.
niedostateczna 63-0 pkt.
Test funkcjonalny Lazansky’ego do oceny dysfunkcji stawu biodrowego
Bierze pod uwagę 16 parametrów w 3 kategoriach klinicznych:
ból
wydolność czynnościowa – funkcja
ruchomość stawu biodrowego
Daje całościowe, liczbowe określenie stanu pacjenta
STANDARDOWA SKALA OCENY SAMODZIELNOŚCI FIM – PO URAZIE RDZENIA KRĘGOWEGO : 1986 rok
Poziomy - punkty
Całkowita zależność:
Konieczne wyręczanie (brak udziału pacjenta)
Wymaga dużej pomocy (udział pacjenta 25%)
Ograniczona samodzielność:
Wymaga znacznej pomocy (udział pacjenta 50%)
Wymaga minimalnej pomocy (udział pacjenta 75%)
Wykonuje czynność pod nadzorem opiekuna
Samodzielność:
Samodzielnie wykonuje czynność przy pomocy sprzętu
Samodzielnie wykonuje czynność szybko i bezpiecznie
Indeks chodzenia po Urazie Rdzenia Kręgowego 2000 rok
WISCI – Walking Index for Spinal Cord Injury
Poziom Pomoce Ortezy Asysta
0 pacjent nie jest w stanie stanąć ani chodzić mimo pomocy
Chodzi w poręczach, z szynami i z pomocą dwóch osób na odcinku mniejszym niż 10 m
Chodzi w poręczach, z szynami i z pomocą dwóch osób na odcinku 10 m
Chodzi w poręczach, z szynami i z pomocą jednej osoby na odcinku 10m
Chodzi w poręczach, bez szyn i z pomocą jednej osoby na odcinku 10 m
Chodzi w poręczach, z szynami i bez pomocy osób drugich na odcinku 10 m
Chodzi o balkoniku, z szynami i z pomocą jednej osoby na odcinku 10 m
Chodzi z pomocą dwóch kul, z szynami i asystą jednej osoby na odcinku 10 m
Chodzi o balkoniku, bez szyn i z asystą jednej osoby na odcinku 10 m
Chodzi o balkoniku, z szynami i bez asysty na odcinku 10 m
Chodzi z pomocą jednej kuli/laski z szynami i asystą jednej osoby na odcinku 10 m
Chodzi z pomocą dwóch kul, bez szyn i z asystą jednej osoby na odcinku 10 m
Chodzi z pomocą dwóch kul, z szynami i bez asysty na odcinku 10 m
Chodzi o balkoniku, bez szyn i bez asysty na odcinku 10 m
Chodzi z pomocą jednej laski / kuli, bez szyn i z asystą jednej osoby na odcinku 10 m
Chodzi z pomocą jednej laski / kuli, bez szyn i bez asysty na odcinku 10 m
Chodzi z pomocą dwóch kul, bez szyn i bez asysty na odcinku 10 m
Chodzi bez laski/ kuli, bez szyn, z pomocą jednej osoby na odcinku 10 m
Chodzi bez laski / kuli, z szyną / szynami, bez pomocy osoby drugiej, na odcinku 10 m
Chodzi z jedną laską / kulą, bez szyny / szyn, bez pomocy, na odcinku 10 m
Chodzi bez wszelkich pomocy rehabilitacyjnych i ortopedycznych, bez asysty, na odcinku 10 m
SKALA QUEBECK - do oceny zaburzeń funkcji w zespołach bólowych kręgosłupa lędźwiowego
1. Wstawanie z łóżka
2. Sen
3. Obracanie w łóżku
4. Jazda samochodem
5. Wstawanie (przez 20-30 minut)
6. Siad na krześle przez kilka godzin
7. Wejście po schodach (na piętro)
8. Spacer na dystansie 300-400 m
9. Spacer na dystansie kilku kilometrów
10. Sięganie do wysoko zawieszonej półki
11. Rzut piłką
12. Bieg na dystansie 100 m
13. Wyjmowanie żywności z lodówki
14. Ścielenie łóżka
15. Wkładanie skarpetek
16. Schylanie się nad umywalką
17. Przesuwanie krzesła
18. Otwieranie lub zamykanie drzwi
19. Niesienie dwóch toreb z zakupami
20. Dźwiganie i niesienie ciężkiej walizki
Każda z powyższych czynności oceniana jest w sześciopunktowej skali:
0 – wykonywana czynność w ogóle nie sprawia trudności
1 – wykonywana czynność sprawia minimalne trudności
2 – wykonywana czynność sprawia pewne trudności
3 – czynność dosyć trudna do wykonania
4 – wykonanie czynności bardzo trudne
5 – niemożność wykonania czynności z powodu bólu i/lub dysfunkcji
INNE KWESTIONARIUSZE
Kwestionariusz niesprawności Roland-Morrisa (24 pytania)
Hanowerski kwestionariusz aktywności dnia codziennego (12 pytań)
KWESTIONARIUSZE (SKALE) OCENIAJĄCE JAKOŚĆ ŻYCIA
Polska wersja Indeksu Jakości Życia
Ferrans i Powers
Przykładowe pytania dotyczące sprawności fizycznej:
Wykres Euro-Qol – pozwala subiektywnie określić (procentowo) stan zdrowia badanego
Poruszanie się
Samoobsługa
Codzienne czynności
Ból / dyskomfort
Niepokój/ depresja
Używki
Sposób spędzania obecnie wolnego czasu
Uprawianie sportu w młodości
Aktywnośc fizyczna obecnie
Kontakty z ludźmi
Komunikacja ocena opieki społecznej
Kwestionariusz oceny czynności życia codziennego (ADL –Activities of Daily Living)
Czynności w łóżku
Higiena osobista
Ubieranie
Spożywanie posiłków
Lokomocja
Inne czynności
Pięciopunktowa skala:
0 – nie wykonuje czynności
1 – potrzebuje pomocy przy wykonywanej czynności
2 – wymaga nadzoru podczas wykonywania danej czynności
3 - Wymaga specjalnego sprzętu
4 – Ocenianą czynność wykonuje poprawnie
Więzadła krzyżowe
Częściej uszkodzone ACL 90%
Czasem uszkodzone łąkotki i więzadła poboczne
Przyczyny:
ACL - przesunięcie goleni do przodu przy zgiętyn kolanie + rotacja wewnętrzna
PCL – uraz od przodu
Objawy:
Uczucie niepewności, niestabilność przy obciążaniu
Ból czasami
Gdy oba uszkodzone niestabilność przednio-tylna + ograniczenie wydolności chodu
Dodatni test szufladowy przedni ACL, tylny PCL
Leczenie:
1. Zachowawcze
2. Operacyjne
- zabiegi otwarte
- zabiegi artroskopowe
- Szew pierwotny
- Szew pierwotny + wzmocnienie tkanką autogenną
- Przeszczepy autogenne lub allogenne
- Mocowanie (kotwiczki, śruby interferencyjne, Resofix - wchłanialne piny)
- Leczenie operacyjne ACL
- Rekonstrukcje pierwotne i późne
więzadło właściwe rzepkiścięgna mięśni półścięgnistego i smukłegościęgno mięśnia czworogłowego udaprzeszczepy biologiczne ze zwłok dawcyprotezy więzadłowe (np. poliester)
Uwagi po rekonstrukcji ACL
Rehabilitacja przedoperacyjna:
- rozmowa z chorym o zasadności leczenia operacyjnego
- różnych możliwościach technicznych rekonstrukcji ACL
- konieczności przestrzegania zaleceń pooperacyjnych
- konieczności systematycznego usprawniania wg ustalonych zasad
- jak najkrótsze unieruchomienie
- czasami konieczne ograniczenie początkowo ruchu stawu kolanowego w zakresie 0° - 30 ° prostowania
- antagonistą ACL jest m.czworogłowy, agonistami m.zginacze kolana i mm.”gęsiej stopki, odwrotnie przy PCL
- konieczne jest unikanie przeciążeń wszczepionych struktur
- konieczne ćw. propriocepcji
I doba: maksymalnie zmniejszyć ból
II doba: ćwiczenia bierne, CPM, chłodzenie kolana
I tydzień: ćwiczenia bierne, wyprost z przeprostem, bierne zgięcie do 60°, chodzenie o kulach
II tydzień: ćwiczenia bierne cd, CPM, zgięcie do 100°, elektrostymulacja
III tydzień: pełna aktywność bierna, ruch od 0° - 120°, ćw. propriocepcji
IV tydzień: pełna aktywność bierna, pływanie, rower, ćw. równoważne
VI tydzień: jw. + pełny zakres ruchu
VII tydzień: początek aktywności sportowej (bieganie po prostej, bez przyspieszeń, hamowania i biegania po łuku)
III miesiąc: pełna aktywność zawodowa, poza ciężką pracą fizyczną
IV miesiąc: zwiększanie aktywności sportowej (stabilizator)
VIII - XII miesiąc: sport wyczynowy
POWRÓT DO PEŁNEJ SPRAWNOŚCI: NIE PRZED 6 MIESIĄCEM
POWRÓT DO SPORTU WYCZYNOWEGO:
PO REKONSTRUKCJI OTWARTEJ - NIE PRZED 12 MIESIĄCEM
PO REKONSTRUKCJI ARTROSKOPOWEJ - NIE PRZED 8 MIESIĄCEM
Program wczesnej rehabilitacji po rekonstrukcji ACL
-
1 tydzień:
- chłodzenie stawu
- CPM w zakresie 0° - 30° w pierwszym dniu postępowania (ryc)
- ćwiczenia kokontrakcji (ryc)
- priorytetem jest uzyskanie jednakowego wyprostu w obu kończynach:
dążenie do pełnego obciążania kończyny operowanejmobilizacja rzepki
- ćwiczenia czynne z oporem mięśni pośladkowych (ryc)
- rozciąganie mięśni goleniowo-kulszowych i mm. łydki (ryc)
- ćwiczenia bierne zgięcia w stawie kolanowym (ryc)
- nauka chodu
-
2 tydzień:
- kontynuacja ćwiczeń z pierwszego okresu
- ćwiczenia wyprostu w stawie kolanowym w zamkniętym łańcuchu kinematycznym (ryc)
- ćwiczenia wyprostu i zgięcia w stawie kolanowym w zamkniętym łańcuchu kinematycznym (ryc)
- marsz tyłem (ryc)
- mini przysiady obunóż (ryc)
- wspinanie na palcach obunóż
- ćwiczenia propriocepcji (np. stanie na jednej nodze)
- trening chodu
-
3 - 4 tydzień
- jazda na rowerze stacjonarnym
- trening oporowy na suwnicy jednonóż (ryc)
- mini przysiady jednonóż
- nauka wchodzenia po schodach ( na platformach 5, 10 i 18 cm ) (ryc)
- nauka schodzenia po schodach ( na platformach 5, 10 i 18 cm ) (ryc)
- ćwiczenia w zamkniętym łańcuchu kinematycznym mięśni tylnej grupy uda (ryc)
włączyć platformę równoważną, miękkie podkłady do ćwiczeń proprioceptywnychwykonywać ćwiczenia przed lustrem (sprzężenie zwrotne)
I stopnia
II stopnia
III stopnia
Proste
Złożone
Powikłania:
- zanik mięśnia czworogłowego
- przykurcze
- nawroty niestabilności
- zwyrodnienia
Test szuflady przedniej i Lachmana
Test odwiedzenia i niestabilność przyśrodkowa
Test przywiedzenia i niestabilność boczna
USZKODZENIE ŚCIĘGNA ACHILLESA
Przyczyny:
- sumowanie się mikrouszkodzeń
- proces zwyrodnienia i degeneracji
- spadek unaczynienia w 4 dekadzie życia
- zaburzenia mechanizmów ochronnych proprioceptorów
- „okazyjny sport” – u ludzi mało aktywnych
- przy sile od 3 do 9 kN
- uszkodzenia ścięgna Achillesa
- obrzęk
- krwiak
- ból przy dotyku
sprawdza się objaw Hoffy, zaburzenia chodu, wspięcia na palcach przydatna ultrasonografia
Leczenie uszkodzenia ścięgna Achillesa
Zachowawcze (przy częściowym uszkodzeniu ścięgna):
- unieruchomienie kończyny
- farmakoterapia
- fizjoterapia
- unieruchomienie kończyny
- fizjoterapia
Cele fizjoterapii
- Likwidować następstwa wczesnego okresu po operacji
- Zapobiegać tworzeniu się zrostów
- zakresy ruchu w stawie
- odczuwanie i stabilizację stawu i całej kończyny w przestrzeni (kinestezję)
- czucie głębokie (propriocepcję)
- siłę i stabilizację czynnościową mięśni
- pracę mięśni koncentryczno-ekscentryczną
- ruchy polimeryczne
- stopniowo aktywność rekreacyjno-sportową pacjenta
Uwagi do planowania fizjoterapii
Podstawowe gojenie 6-8 tygodni
Potem ostrożnie usprawnianie i but z obcasem
Ćwiczenie 6-8 powtórzeń w serii, potem do 10 powtórzeń
20-25% napięcia lub oporu, stopniowo zwiększamy o 5-10%
Kontrolować objaw zmęczenia
Kontrolować próg bólu
Etapy fizjoterapii
I wczesny pooperacyjny - do 14 dni po operacji
II etap od 3 – 6 tygodni (II warianty)
II do 6 tygodni po operacji - osiągnięcie zrostu
III do 12 tygodni po operacji - przywracanie funkcji
IV do 16 tygodni po operacji - stopniowy powrót do aktywności rekreacyjnej
V do 24 tygodni po operacji - powrót do treningu sportowego
I etap: 2 – 14 dni
1. Krioterapia (żel chłodzący,lub Cryo-Cuff, od 6 doby krioterapia miejscowa)
Odciążenie kończyny w opatrunku gipsowym udowym, elewacja podudzia
2. Ćwiczenia:
a/ Ćwiczenia izometryczne kończyny operowanej wykonywane na zmianę synergistycznie w unieruchomieniu 2 serie (6-8 powtórzeń) dla każdej grupy mm.napięcie 4 sek, przerwy 6-7 sek. 25% napięcia max. kończyny zdrowej
b/ ćwiczenia czynne stopy nieoperowanej
c/ ćwiczenia czynne kończyny nieoperowanej
d/ ćwiczenia czynne i z oporem kończyn górnych i obręczy barkowej
I etap: 2 – 14 dni
3. Nauka chodu o kulach
4. Pole magnetyczne od 8 doby , czas 20-25, natężenie 10-15 Gs, częstotliwość 10-15 Hz
5. Promieniowanie laserowe od 8 doby 2-3 J/cm˛, potem 12-15 J/cm˛
6. Kontrola lekarska- 14 doba – zdjęcie szwów
II etap: od 3 - 6 tygodni Wariant I (gips podudziowy, okienko nad ścięgnem)
Kontynuacja dotychczasowego usprawniania
Mobilizacja blizny pooperacyjnej (ryc.) i wybrane techniki masażu limfatycznego
Ćwiczenia
a/ propriocepcja (ryc.) 2-3 serii, 6-8 powtórzeń, stopniowo zwiększane
b/ ćw. izometryczne ze stopniowym oporem mięśni (ryc.)
4. Nauka chodu z dwiema kulami z częściowym obciążaniem operowanej kończyny w unieruchomieniu, od 4 tyg. (początkowo 20% obciążenia), następnie zwiększane o 5-10%
5. Ćwiczenia na ergometrze rowerowym od 5 tygodnia (początkowo ostrożnie bez obciążania k. operowanej. Duża ostrożność jeśli uraz dotyczy miejsca przejścia ścięgna w mięsień.
II etap: od 3 - 6 tygodni Wariant II (bez gipsu, but z wkładkami stabilizującymi zgięcie podeszwowe stopy)
Kontynuacja postępowania jak w wariancie I
Ćwiczenia:
a/ bierne na szynie CPM (ryc.) od 20 do 30° zgięcia podeszwowego. Kolejno co 5° dochodzimy w 6 tyg. do 0° zgięcia podeszwowego i wprowadzamy bierne ruchy pronacji i supinacji
b/ propriocepcja (ryc.) od 4 tyg. w łańcuchu zamkniętym (20-25% nacisku, następnie o 5-10% zwiększamy), w zgięciu podeszwowym
3. Elektrostymulacja (m.trójgłowy łydki) (ryc.)
4. Mobilizacja blizny pooperacyjnej, masaż częściowy m. trójgłowego łydki
5. Ćwiczenia:
a/ czynne wspomagane i czynne mięśni podudzia w płaszczyźnie strzałkowej. 6 tyg. po operacji
b/ zmniejszające przykurcze mm. podudzia (trójgłowy łydki, kulszowo-goleniowe). Ostrożnie, ale ważny element
6. Masaż wirowy od 4 tyg. 3 x tygodniowo, po 15 minut
7. Zgodnie z zaleceniem lekarza – pończocha uciskowa na stopę i podudzie
III etap: od 7 - 12 tygodni
Bez unieruchomienia, wkładka pod piętę ( 1 cm)
Ćwiczenia:
a/ bierne, w odciążeniu, zwiększany zakres pronacji i supinacji
b/ czynne (zgięcie grzbietowe i podeszwowe, pronacja i supinacja) (ryc.)
c/ stymulujące czucie głębokie: z kontrolą siły (N) reakcji podłoża, dobierane indywidualnie ,
- ćw. równoważne na materacach, matach, batucie z asekuracją
d/ czynne ze stopniowym oporem (ryc.)
e/ czynne ze stopniowym oporem (ryc.), w różnych pozycjach, 2 serie 6-8 powt., potem po 10 powt. Opór 20-30% max. Zwiększamy po 10%
f/ na ergometrze
g/ zapobiegające przykurczom m. trójgłowego łydki. Ostrożnie
h/ przygotowanie do chodu – ćw. równoważne. Nacisk na platformę tensometryczną z kontrolowanym obciążeniem 1,1 potem 1,2 do 1,3 masy ciała. Nauka koordynacji, symetrii chodu.
3.Mobilizacja blizny poop.
4. Nauka chodu 9-10 tyd.
Mata, materac, bieżnia
ruchoma, twarde podłoże,
bez obuwia (ryc.)
IV etap: 13 - 16 tygodni
Kontynuacja programu fizjoterapii
Ćwiczenia:
a/ na ergometrze rowerowym
b/ nacisku na podłoże od 1,3 do 1,4 i 1,5 masy ciała
c/ czynne z oporem dla różnych grup mięśniowych w łańcuchu otwartym i zamkniętym (ryc.)
d/ propriocepcja z wykorzystaniem niestabilnego podłoża, po 3 tyg. przysiady i wspięcia na palce z asekuracją, z kontrolą wzroku i bez kontroli
3. Pomiar momentów sił mięśniowych – indywidualny dobór obciążeń, zaczynamy od 35-40% wartości maksymalnego momentu siły mięśniowej. Potem zwiększamy do 50, 60,70% aż do wyrównania różnic pomiędzy obu kończynami.
4. Przywracanie biegu od truchtu do wolnego biegu. Warunki: zgoda lekarza, pełne zakresy ruchu, siła mięśni kończyny operowanej 70% w stosunku do kończyny zdrowej. Siła reakcji podłoża składowej pionowej na platformie wynosi minimum 2,5 razy masa ciała.
5. Ćwiczenia przygotowujące do sportu rekreacyjnego lub pracy.
V etap: 17 - 24 tygodni
1. Ćwiczenia specyficzne dla uprawianej dyscypliny sportowej lub pracy zawodowej. Np. bieg z piłką, kozłowanie w szybkim biegu, zmiana kierunku biegu (ryc.)
2. Pomiary i ustalenie ćwiczeń mięśni podudzia w warunkach izokinetycznych (prędkości 180, potem 120, 90, 60°/s). Dobór obciążeń taki jak poprzednio
3. Ćwiczenia ukierunkowane na skoczność, poprawę biegu.
4. Badanie lekarskie. Ocena kliniczna
5. Testy:
a/ wspięcia na palcach
b/ biegu na bieżni ruchomej
6. Pomiary:
a/ ruchomości, obwodów
b/ sił reakcji podłoża (N) podczas skoków obunóż i jednonóż
c/ moment sił (Nm) badanych mięśni w warunkach statyki i izokinetyki
d/ czasu biegu z max prędkością i zmianami kierunków
e/ kinematyki ruchu
f/ oceny propriocepcji
7. Ostateczna decyzja lekarza o dopuszczeniu do sportu.
PROGRAMOWANIE REHABILITACJI
Diagnoza
Prognoza
Cele, zadania i zasady fizjoterapii
1 – potrzeba rehabilitacji
Uraz, choroba prowadząca do niepełnosprawności
Lub zagrożenie niepełnosprawności (zasada wczesności, powszechności)
Diagnoza
Prognoza
Programowanie
Powinno uwzględniać etapy rehabilitacji, z zachowaniem jej ciągłości
Etapy związane są z określeniem:
Celów zadań i sposobów ich realizacji długoterminowych - trudne
Celów zadań i sposobów ich realizacji etapowych - krótkoterminowych
Planowanie krótkoterminowe
1. Aktualny etap usprawniania – doraźne potrzeby pacjenta (konkretne zabiegi fizykalne, ćwiczenia i inne niezbędne środki)
2. Planowanie krótkoterminowe jest dwuaspektowe:
3. Aspekt kliniczny
4. Aspekt funkcjonalny
5. Aspekt kliniczny planowania krótkoterm.
6. Okres ostry i przewlekły
7. Okres zaostrzenia i remisji (w schorzeniach przewlekłych)
8. Okres przed- i pooperacyjny
9. Okres unieruchomienia i po zakończeniu unieruchomienia
Podziały bazujące na dynamice zmian klinicznych
Aspekt funkcjonalny planowania krótkoterm.
- Dotyczy już zaistniałych lub przewidywanych deficytów oraz możliwości ich likwidowania bądź łagodzenia
- Bazuje na wnikliwej analizie aktualnego stanu pacjenta – etapowość postępowania, przechodzenie na wyższe etapy usprawniania (np. potrzeba zwiększenia zakresu ruchomości stawu czy siły mięśniowej, zlikwidowania bólu, operacyjne usunięcie przeszkody, wyhamowanie patologicznej synergii mięśniowej, etapy nauki chodu, usprawnianie dzieci zgodnie z zasadą rozwojową)
- Kreowanie programu optymalnego
Najpierw program minimum
Tworzenie programów alternatywnych
Uwzględniać rehabilitację kompleksową
Fizjoterapia już jest kompleksowa (kinezyterapia, fizykoterapia, masaż)
Uwzględniać inne formy rehabilitacji np.:
- Pielęgniarstwo
- Psychoterapia
- Zaopatrzenie ortopedyczne
- Rehabilitację kompleksową tworzyć w zespole rehabilitacyjnym
- Programowanie wymaga wiedzy i doświadczenia
Stosowanie tych metod wymaga:
- Zrozumienia
- Opanowanie techniki i doświadczenie
- Krytyczne spojrzenie na metodę
- Dialektyczne ujęcie programowania rehabilitacji
- W procesie rehabilitacji następują różne zmiany, zmieniają się realia.
- Powinny one być kontrolowane.
Praktycznie o zmianie decyduje: jakość wyników, niemożność osiągnięcia celu pośredniego, powodzenie lub niepowodzenie dotychczasowej rehabilitacji.
Błędy programowania: dogmatyczne i schematyczne kontynuowanie rehabilitacji, bez koniecznych modyfikacji
Program rehabilitacji
Regeneracja tkanek - w pierwszej kolejności, podstawa wyleczenia
Kompensacja już od początku – sterować kompensacją od momentu zaistnienia defektu – złagodzi to skutki schorzenia, uniknie się niepożądanych skutków kompensacji samoistnej
Adaptacja - na końcu programu rehabilitacji
Czas trwania rehabilitacji
U osób z niepełnosprawnością przejściową:
- najpierw postępowanie rehabilitacyjne
- następnie dla doskonalenia sprawności ogólnej – postępowanie sportowo-rekreacyjne i profilaktyczne
- przy widocznej dynamice postępów usprawniania – kontynuować
- przy braku postępów „plateau” – wyczerpuje się potencjał rehabilitacyjny – podtrzymuje się poziom sprawności czy wydolności stosując adaptacyjną aktywność ruchową (rekreacja ruchowa, sport niepełnosprawnych)
1. Na czym polega dysfunkcja ?
2. Co chcielibyśmy uzyskać (co jest realne)?
3. W jakiej kolejności i w jaki sposób chcielibyśmy osiągnąć zamierzony cel ?
4. Jakie są przeszkody dla osiągnięcia celu doraźnego i dalszego ?
5. Jak pokonywać powyższe przeszkody lub jak je omijać ?
6. Co zrobić gdy osiągnięcie celu jest nierealne
7. Jakie konkretne ćwiczenia i zabiegi fizykalne wykonywać w danym momencie, w jaki sposób i w jakiej kolejności ?
DIAGNOZA: ZŁAMANIE KOŚCI UDOWEJ
przejściowa dysfunkcja odwracalna
CEL OGÓLNY: przywrócenie fizjologicznego chodu
CELE GŁÓWNE: regeneracja uszkodzonych tkanek, przywrócenie prawidłowej funkcji kończyny
CELE ETAPOWE:
1. Uzyskanie pełnego zrostu kostnego
2. Zapobieganie wtórnym skutkom unieruchomienia
3. Poprawa funkcji mięśni i stawów
4. Przygotowanie do reedukacji chodu
5. Przywrócenie normalnego chodu
6. Przywrócenie pełnosprawnego chodu
Okres unieruchomienia na zakończenie ocena funkcjonalna
Cel 1: uzyskanie pełnego zrostu kostnego
Przyspieszenie regeneracji
Środki:
- Odpowiednia dieta
- Środki farmakologiczne
- Ćwiczenia ipsilateralne
Zapobieganie przykurczom
Środki:
- ćwiczenia izometryczne
- ćwiczenia ipsilateralne
Środki:
- Ćwiczenia izometryczne
- Ćwiczenia ipsi i kontralateralne
- Ćwwiczenia czynne w wolnych stawach
- Odpowiednia dieta
Cel 3: Poprawa funkcji mięśni i stawów
Przywrócenie pełnego zakresu ruchów w stawie kolanowym
Środki:
- Wyciąg dwuetapowy
- Ćwiczenia bierne
- Poizometryczna relaksacja mięśni (PIR)
Środki:
- Ćwiczenia w wodzie, czynne w odciążeniu i z oporem
- Elektrostymulacja mięśni
- Ćwiczenia z oporem
Profilaktyka osteoporozy inwolucyjnej
Środki:
- Wczesne częściowe obciążanie kończyny
Cel 4: Przygotowanie do reedukacji chodu
Pionizacja
Środki:
- Pionizacja czynna, częściowe obciążanie kończyny
Właściwa nauka chodu (chód z odciążaniem)
Środki:
- Nauka chodu w poręczach, z balkonikiem i o kulach
- Ćwiczenia ogólnokondycyjne
Cel 5: Przywrócenie normalnego chodu
Poprawa parametrów chodu
Środki:
- Ćwiczenia Frenkla, PNF
- Inne ćwiczenia w zależności od potrzeb
Przywrócenie sprawności chodu, doskonalenie chodu
Środki:
- Chód z pełnym obciążeniem kończyny
- Chodzenie po schodach, pokonywanie przeszkód, chód w terenie
- Ćwiczenia kondycyjne
- Gry i zabawy, sport
dysfunkcja stała nieodwracalna
CEL OGÓLNY : opanowanie samodzielnego w protezie chodu
CELE GŁÓWNE: wytworzenie prawidłowego stereotypu chodu w protezie, sprawna lokomocja
CELE ETAPOWE:
1. Przygotowanie do zaprotezowania
2. Przygotowanie do chodu w protezie
3. Właściwa nauka chodu w protezie
4. Pełne opanowanie sprawnego chodu w protezie
5. Doskonalenie pełnosprawnego chodu w protezie
Okres przed zaprotezowaniem
Cel 1: Przygotowanie do zaprotezowania
Przyspieszenie regeneracji, kształtowanie i hartowanie kikuta
Środki:
- Bandażowanie kikuta
- Masaż i szczotkowanie kikuta
- Ćwiczenia izometryczne i kontralateralne
Zapobieganie przykurczom
Środki:
- Odpowiednie ułożenie
- Ćwiczenia bierne lub czynne w pełnym zakresie
- Ćwiczenia kontralateralne
Środki:
- Ćwiczenia czynne z oporem – dynamiczne
Okres po zaprotezowaniu/ proteza tymczasowa /
Cel 3: Przygotowanie do chodu w protezie
Nauka zakładania i zdejmowania protezy, nauka techniki chodu
Środki:
- Ćwiczenia w zakładaniu i zdejmowaniu protezy
- Nauka obciążania, przenoszenia i blokowania protezy
- Ćwiczenia równoważne
- Ćwiczenia ogólnokondycyjne
Właściwa nauka chodu
Środki:
- Nauka chodu w poręczach i o kulach
- Nauka chodu bez pomocy
- Nauka zmian pozycji (np.siadania, wstawania, kładzenia się i podnoszenia)
- Nauka bezpiecznego padania i podnoszenia
Cel 5: Pełne opanowanie sprawnego chodu w protezie
Poprawa parametrów chodu
Środki:
- Poprawa technicznych parametrów protezy
- Eliminowanie błędów i nieprawidłowości chodu na protezie
- Poprawa sprawności ogólnej
Poprawa sprawności chodu, doskonalenie chodu
Środki:
- Chód z pełnym obciążeniem kończyny
- Chód w różnym tempie, zmiana tempa i kierunku
- Chodzenie po schodach, pokonywanie przeszkód, chód w terenie
- Ćwiczenia Kondycyjne
- Gry i zabawy, sport
CEL OGÓLNY : przywrócenie fizjologicznego chodu
CELE GŁÓWNE: regeneracja uszkodzonych tkanek, przywrócenie prawidłowej funkcji kończyny
CELE ETAPOWE:
1. Wspomaganie reinerwacji
2. Zapobieganie wtórnym skutkom urazu
3. Likwidacja niedowładów i ich skutków
4. Przygotowanie i właściwa reedukacja chodu
5. Przystosowanie do lokomocji w zmienionych warunkach
Okres niedowładów
Cel 1: Wspomaganie reinerwacji
Przyspieszenie regeneracji
Środki:
- Ciepło
- Leczenie ułożeniowe (pomoce ortopedyczne)
Środki:
- Masaż klasyczny
- Elektroterapia
Zapobieganie przykurczom
Środki:
- Ćwiczenia bierne lub czynne w pełnym zakresie
- Leczenie ułożeniowe (pozycje funkcjonalne)
Środki:
- Selektywne elektrostymulacje mięśni
- Ćwiczenia czynne w stawach wolnych
- Ćwiczenia ipsi i kontralateralne
Cel 3: likwidacja niedowładów i ich skutków
Przywrócenie pełnego zakresu ruchów w stawach stopy
Środki:
- Ćwiczenia Bierne
Przywrócenie siły i właściwej czynności mięśni
Środki:
- Selektywne elektrostymulacje mięśni
- Ćwwiczenia czynne, ipsi i kontralateralne
- Ćwiczenia czynne
- Metody reedukacji mięśni
Przygotowanie do chodu
Środki:
- Środki z poprzedniej grupy
- Nauka właściwego obciążania i przenoszenia kończyny
Środki:
- Chód z zaopatrzeniem ortopedycznym
- Reedukacja chodu
- Ćwiczenia eliminujące błędy i poprawiające sprawność chodu
- Doskonalenie chodu (różne warunki terenowe, ćw. kondycyjne)
Cel 5: Przystosowanie do lokomocji w zmienionych warunkach
Poprawa parametrów chodu
Środki:
- Chód w odpowiednim zaopatrzeniu ortopedycznym (np.but ortopedyczny ze sprężyną, wkładka pronująca, obrócony obcas Thomasa)
- Doskonalenie chodu
Fizjoterapia po operacjach chrząstki stawu kolanowego
Warunki:
1. Skierowanie od lekarza prowadzącego
2. Program fizjoterapii zaplanować indywidualnie dla każdego pacjenta, po uzgodnieniu z lekarzem
3. Zapoznać pacjenta z przebiegiem postępowania
4. Potrzebna jest zgoda na leczenie
Program fizjoterapii (4 etapy) - uwzględniający
- Czas potrzebny do gojenia tkanek
- Odciążenie kończyny w składowej pionowej podczas I etapu – odciążenie zależne od techniki operacyjnej, stopnia, miejsca i wielkości powierzchni ubytku
- Warunki biomechaniczne miejsca uszkodzenia chrząstki w stawie
- Doświadczenie zespołu medycznego
- Obiektywne metody kontroli obciążeń. Odpowiedni rozkład sił ma wpływ na adaptację chrząstki do obciążeń stawu
- Osobnicze cechy pacjenta, jego motywację, dyscyplinę i systematyczność, wykonywany zawód
- Cel jaki pacjent przed sobą i zespołem medycznym
- Krioterapia
- Ruchy bierne na CPM
- Ćwiczenia izometryczne
- Mobilizacja stawu rzepkowo-udowego
- Chodzenie o 2 kulach
- odciążenia kończyny operowanej od 6 dnia dodatkowo
2 tydzień po operacji pomiar sił reakcji podłoża kończyn dolnych (N) w składowej pionowej (Y) na platformie. Pozycja – stanie swobodne obunóż. Obciążanie kończyny operowanej bezbólowe. Potem jednonóż na zdrowej
Etap II – stopniowego obciążania kończyny
Na podstawie sił reakcji podłoża (N) składowej pionowej (Y) stania na kończynie zdrowej (pełne obciążenie)
W kolejnych 4-5 tygodniach dochodząc do pełnego obciążania
kończyny ćwiczenia stymulujące czucie głębokie w zamkniętym łańcuchu kinematycznym, ćwiczenia stymulujące czucie głębokie na niestabilnym podłożu
Ćwiczenia nacisku kończyny operowanej powyżej wartości masy ciała o 15 do 30%
Nauka chodu bez kul
Etap III – pełnego obciążania kończyny i przywracania funkcji – 3 razy tygodniowo
Ćwiczenia na ergometrze rowerowym:
3-4 dni bez obciążania 45-60 obr/min
potem moc 30W, 50-60 obr/min
początek 2 tyg. 50 W, 60 obr/min
koniec 2 tyg. zwiększanie obciążeń: 5 min. 50 W, 60 obr/min ; co 2-3 minuty moc >o 10 W dochodząc do 80 W. Następnie znowu zwiększano o 10-15 W
Etap III – pełnego obciążania kończyny i przywracania funkcji
Ćwiczenia izometryczne ze stopniowym oporem
Marsz na bieżniach ruchomych (propriocepcja dynamiczna)
Etap III – pełnego obciążania kończyny i przywracania funkcji
Ćwiczenia zwiększające obciążenie w składowej pionowej kończyny, stopniowo powyżej wartości masy ciała na platformie
Uzyskiwano wartości do 2 x masy ciała
Zwiększano obciążenie co 3-4 dni, średnio o 15-20%
Etap III – pełnego obciążania kończyny i przywracania funkcji
- Ćwiczenia propriocepcji na miękkim podłożu – materace trampoliny i inne
- Marsz przy zmiennym kącie nachylenia
- Ćwiczenia na stepach
- Samodzielne poruszanie się po schodach. Schodzenie kiedy pacjent obciążał kończyny od 1,7 do 2 x ciężar ciała
- Ćwiczenia izometryczne z oporem kkd
- Ćwiczenia czynne z oporem mm, poza okolicą operowaną
- Ćwiczenia codziennego trybu życia: pracy zawodowej, specyficzne dla sportu
- Pomiar momentów sił (Nm)
- po operacjach stawu rzepkowo-udowego przy 15°zgięcia dla prostowników i zginaczy stawu kolanowego
- po operacji powierzchni nośnej kłykci udowych : dla prostowników 60°, dla zginaczy 30°
- Trening siły w warunkach statycznych od obciążenia 35% wartości maksymalnych momentów sił (Nm). Po 3-4 tyg. Z aktualnych wartości siły do ćwiczeń stosowano 50% potem 60%. Następnie zwiększano obciążenie.
- Bieg na bieżni ruchomej, potem na twardym podłożu. Warunki:
siła reakcji podłoża w składowej pionowej wynosi minimum 2 x masa ciała
- Mierzono wartości momentów sił dynamicznych w otwartym łańcuchu kinematycznym. Obciążenia jak w treningu statycznym. W pełnym zakresie ruchu.
- Ćwiczono skoczność, szybkość, zwinność. Bieg o zmiennym kierunku ruchu
- Doskonalono ruchy stymulujące czucie głębokie wysokiej skali trudności
- Dwa x w tyg. rozwijano siłę, wytrzymałość, równowagę i skoczność
- Jeden x w tyg. rozwijano szybkość, zwinność i orientację
- 1-2 x w tyg. kąpiele w basenie lub masaż podwodny
- Efekty fizjoterapii po operacjach chrząstki
- Powrót do podstawowej aktywności fizycznej po operacji trwa średnio 3 do 4 miesięcy
- Powrót do treningu sportowego po operacji trwa średnio 6 do 9 miesięcy